Η "Νιά Παρασκευή" της Ζωοδόχου Πηγής και οι Βογόμιλοι στη Νέα Χαλκηδόνα Θεσσαλονίκης

Τη Νιά-Παρασκευή ή «Παρασκευή του Πάσχα», 

πάλι γιορτή της Παναγιάς, της «Ζωοδόχου Πηγής»
.

Κέντρο της λατρείας αυτής είναι η Κωνσταντινούπολη, όπου από πολύ παλιά (5ος αιώνας) υπήρχε αγίασμα και εκκλησία. 

Ήταν το περίφημο ιστορικό αγίασμα του Βαλουκλή, που έδωσε τη γνωστή παράδοση για τα τηγανισμένα ψάρια του Μοναστηριού του που «πήδησαν στο νερό», όταν οι Τούρκοι πήραν την Πόλη, το 1453. (Πολίτου, Παραδόσεις, αρ.31,32). 

Πάνω από τον ερειπωμένο χώρο του Αγιάσματος, ξαναϊδρύθηκε, τον περασμένο αιώνα (1833) - με άδεια του Σουλτάνου Μαχμούτ Β'- μεγάλος ναός (και παρεκκλήσι στο αγίασμα) και καθιερώθηκε από τότε (Πατριάρχης Κωνστάντιος), η γιορτή της «Ζωοδόχου πηγής».

Οἱ ῥῶσιν ζητοῦντες, προσδράμετε ἐν τῇ Πηγῇ· ἡ γὰρ Κόρη Παρθένος, ἐνοικεῖ τῷ ὕδατι. ... Της Ζωοδόχου Πηγής

---

Ένας Ιερός Τόπος είναι και η Εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής στη Χαλκηδόνα της Θεσσαλονίκης που  λειτουργεί σίγουρα μία φορά τον χρόνο, την Παρασκευή της Διακαινησίμου.

η Εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής
στη Χαλκηδόνα της Θεσσαλονίκης

Ιστορία:

Μνημείο 1000 χρόνων - Νεκροταφείο Βογόμιλων στη Ν. Χαλκηδόνα Θεσσαλονίκης. Η κωμόπολη της Νέας Χαλκηδόνος βρίσκεται στο δρόμο από Θεσσαλονίκη για Έδεσσα.

Στο ρεύμα από Θεσσαλονίκη προς Χαλκηδόνα, 500 μέτρα περίπου πριν την είσοδο της πόλης στο δεξί μας χέρι και σε απόσταση 250 μέτρων από τον κεντρικό δρόμο, βρίσκεται μια μικρή πέτρινη εκκλησία, της Ζωοδόχου Πηγής. Φαίνεται σχετικά καθαρά από το δρόμο και η πρόσβαση είναι πανεύκολη μέσω ενός χωματόδρομου που ξεκινάει από τον κεντρικό δρόμο.

Στον περίβολο της εκκλησίας, όσο κι αν σας φαίνεται απίστευτο, βρίσκεται ένα πολύ «περίεργο» νεκροταφείο... 

Κέλτικοι σταυροί από πέτρα, ύψους μέχρι και 2 μέτρα

Κέλτικοι σταυροί από πέτρα, ύψους μέχρι και 2 μέτρα, διάσπαρτοι εδώ κι εκεί στον περίβολο της εκκλησίας, μικρότεροι πέτρινοι σταυροί μισοθαμμένοι στο μαλακό έδαφος, και παντού τρύπες ... και, όπου κι αν πατήσεις, νομίζεις ότι το όλο μέρος είναι φρεσκοσκαμμένο... αν και 1000 χρόνων παλιό όμως...

Οι τεράστιοι σταυροί έχουν πάνω τους πολύ περίεργα σχέδια σκαλισμένα. Το νεκροταφείο αυτό ανήκει στους Βογόμιλους ... ποιοι είναι αυτοί; ... αίρεση που άκμασε στο Βυζάντιο τον 9ο - 12ο αιώνα, στα εδάφη που στη σημερινή εποχή βρίσκονται η ΠΓΔΜ, η Νότια Σερβία, η Βοσνία η Βουλγαρία και η κεντρική Μακεδονία. Για περισσότερες πληροφορίες για τους Βογόμιλους στη Βικιπαίδεια.

Και για να σας κάνω πιο ενδιαφέρουσα την ιστορία, οι Βογόμιλοι θεωρούνται οι «προπάτορες» των Καθαρών. Η "αίρεση" που αναφέρεται εκτεταμένα στο «Da Vinci Code» του Dan Brown. Οι Σταυροφόροι που περνούσαν από τα μέρη μας, επηρεάζονταν από τους Βογόμιλους και όταν γυρνούσαν στην πατρίδα τους, μετέδιδαν τα πιστεύω και τις δοξασίες τους.

Το συγκεκριμένο νεκροταφείο έχει περίπου 17 τάφους που φαίνονται, και σίγουρα ακόμη περισσότερους από κάτω, διότι η βλάστηση είναι πολύ πυκνή και οι άνθρωποι της παρακείμενης εκκλησίας (όλως τυχαίως) έχουν εντελώς παρατημένο το μέρος.

Ακόμη και η παρακείμενη εκκλησία, έχει κτιστεί από χαλάσματα μιας πολύ παλαιότερης, της Αγίας Ελεούσας, που υπήρχε εκεί τουλάχιστον μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα. Αν παρατηρήσετε γύρω γύρω την εκκλησία, θα βρείτε πάρα πολλές περίεργες επιγραφές και σύμβολα στον εξωτερικό τοίχο.

Από όσο έχω μάθει, το Μουσείο Βυζαντινής Ιστορίας της Θεσσαλονίκης έχει ανακηρύξει το μέρος μνημείο, αλλά αμφιβάλλω αν κάποιος σήμερα γνωρίζει κάτι για το αν θα καθαριστεί, προβληθεί και θα μελετηθεί το νεκροταφείο όπως πρέπει...

Αξίζει πάντως να το επισκεφθείτε, στο κάτω κάτω, όσοι μένουν Βόρειο Ελλάδα, η Χαλκηδόνα είναι 20-30 λεπτά από Θεσσαλονίκη.

Σε εισήγησή του, στο 8ο Συμπόσιο Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής Αρχαιολογίας και Τέχνης (1988), ο εκλιπών βυζαντινολόγος Νικόλαος Οικονομίδης είχε επισημάνει την ομοιότητα αυτών των μνημείων με αντίστοιχες δισκοειδείς στήλες της Νότιας Γαλλίας, της Βουλγαρίας και της Βοσνίας, που αποδίδονται στους Βογόμιλους και τη «θυγατρική» τους δυτικοευρωπαϊκή μεσαιωνική αίρεση των Καθαρών.  

Με αντίστοιχο προφανώς σκεπτικό, το υπουργείο Πολιτισμού επί Μελίνας Μερκούρη κήρυξε διατηρητέο το παλαιό νεκροταφείο της Χαλκηδόνος, όπου συναντάμε άλλους 53 τέτοιους σταυρούς (απόφαση αρ. Β2/Φ34/29280/756 της 4.8.88). 

iospress, Ελευθεροτυπία, 25/5/2002

Παντελώς άγνωστο στον πολύ κόσμο, στην Ν.Χαλκηδόνα, στην πεδιάδα της Θεσσαλονίκης, ανάμεσα στις εντατικές καλλιέργειες και τις μάντρες με γεωργικά μηχανήματα και αποθήκες λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων, υπάρχει ένας χώρος-όαση (γύρω στα 15 στρέμματα) όπου συνυπάρχουν τρία μνημεία διαφορετικών πολιτισμών, οι οποίοι είχαν αντιπαρατεθεί η μια στην άλλη:   Ένας μισό-κατεστραμμένος μιναρές, μια παλιά ορθόδοξη εκκλησία και ένα μεσαιωνικό νεκροταφείο Βογομίλων με μεγάλους πέτρινους κέλτικους σταυρούς.

.

hamomilaki

Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Θεολόγος ὁ Ἀπόστολος καὶ Εὐαγγελιστής

Ὁ Εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης, ὁ ἀγαπημένος μαθητὴς τοῦ Κυρίου, «ὁ ἐπιπεσὼν ἐπὶ τὸ στῆθος τοῦ Ἰησοῦ», εἶναι ἐκεῖνος ποὺ ἔγραψε τὸ κατὰ Ἰωάννην Εὐαγγέλιον, ἀλλὰ καὶ τὶς τρεῖς Καθολικὲς Ἐπιστολές, ποὺ φέρουν τὸ ὄνομά του.
Σήμερα, 8 Μαΐου, τιμάται η ἀνάδυση θαυματουργικῆς κόνεως (σκόνης) ἀπὸ τὸν τάφο τοῦ Εὐαγγελιστοῦ, μέσῳ τῆς θαυματουργικῆς ἐπενέργειας τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ποὺ οἱ ντόπιοι τὴν ἀποκαλοῦσαν «ἐπίγειο μάνα».
Ο Ιωάννης έγραψε το τέταρτο Ευαγγέλιο, το οποίο και χαρακτηρίστηκε «Πνευματικό Ευαγγέλιο», και γι' αυτό αποκαλείται «Θεολόγος». 
Δίδαξε και στην Ελλάδα και πέθανε στην Πάτμο, όπου και προς το τέλος της ζωής του έγραψε την περίφημη Αποκάλυψη που παρουσιάζεται στη προηγούμενη ανάρτηση.
 

Η Αποκάλυψη του Ιωάννη Το κείμενο, η μετάφραση και η ταινία

Η Αποκάλυψη του Ιωάννη ξεχωριστά από τα υπόλοιπα κείμενα της Καινής Διαθήκης, έχει προκαλέσει τις πιο πολλές συζητήσεις για το περιεχόμενό της και σε κύκλους έξω από τη χριστιανική παράδοση και θρησκεία. 

The Revelation to John

«Αμήν, ναι έρχου, Κύριε Ιησού»
(Αποκαλ. 22, 20)

Σε κάθε περίπτωση το ίδιο το κείμενο είναι άκρως ποιητικό και συμβολικό και αξίζει να το διαβάσει κανείς εκτός από θρησκευτικούς λόγους και κάτω από αυτό το πρίσμα.  
Η Πάτμος του χρωστάει την παγκόσμια φήμη της. 

Η παρουσίαση του κειμένου γίνεται με κεφαλαία ελληνικά γράμματα, στην πρωτότυπη γλώσσα, για να μην χρειάζεται να εγκαταστήσετε κάποια πολυτονική γραμματοσειρά για να το διαβάσετε. 

Για όσους επιθυμούν να διαβάσουν το κείμενο σε πολυτονική γραφή όπως είναι στο πρωτότυπο, μπορούν να το δουν στο πολύ ωραίο website της Μονής της Πάτμου, (http://www.monipatmou.gr/apokalipsi/frameset.html) αλλά πρέπει να διαθέτουν στον υπολογιστή τους ή να "κατεβάσουν" από το site την πολυτονική γραμματοσειρά ΑΤΗΕΝΑ.

.

κλικ για τα ΚΕΦΆΛΑΙΑ:

|01|02|03|04|05|

|06|07|08|09|10|

|11|12|13|14|15|

|16|17|18|19|20|

|21|22|

.

Η Αποκάλυψη

σε μετάφραση Νεόφυτου Βάμβα

.

REVELATION - ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΗ
full movie

Οι άγιοι Νεομάρτυρες Ραφαήλ, Νικόλαος και Ειρήνη (Λαμπροτρίτη 9 Απριλίου 1463)

Μαρτύρησαν στη Νήσο Λέσβο την Τρίτη της Διακαινησίμου το 1463.

Ο άγιος Ραφαήλ καταγόταν από την Ιθάκη, από ευσεβείς γονείς και ήταν κάτοχος της θύραθεν παιδείας αλλά και της εκκλησιαστικής.
Όταν έγινε η Άλωσις της Κωνσταντινουπόλεως μόναζε ως αρχιμανδρίτης σε κάποια μονή της Μακεδονίας. 
Εξαιτίας της επιδρομής των Τούρκων έφυγαν μαζί με τον διάκονο Νικόλαο από τη μονή τους και εγκαταστάθηκαν στη Νήσο Λέσβο, κοντά στη Θερμή, στον Λόφο των Καρυών, στην Μονή της Θεοτόκου. 

Η μονή αυτή ήταν γυναικεία αλλά είχε καταστραφεί από τους πειρατές και οι μοναχές με την ηγουμένη Ολυμπία είχαν θανατωθεί μαρτυρικά.

Την Μ. Πέμπτη του έτους 1463 επέδραμαν οι Τούρκοι εναντίον της Μονής, μετά την θεία Λειτουργία και συνέλαβαν τον Άγιο Ραφαήλ, τον Νικόλαο, τον προεστό Βασίλειο με τη σύζυγό του, την κόρη τους Ειρήνη και το μικρότερο παιδί τους, καθώς και τον διδάσκαλο Θεόδωρο, οι οποίοι είχαν πάει στη Μονή για την θεία Λειτουργία. 
Τους συνέλαβαν όλους και τους θανάτωσαν με βασανιστήρια.
Τους δύο κληρικούς τους βασάνιζαν ως την Τρίτη της Διακαινησίμου, 9 Απριλίου, οπότε και παρέδωσαν το πνεύμα τους.
Τον άγιο Ραφαήλ τον έσυραν βιαίως από...  
.
περισσότερα στην πηγή: vatopaidi

Ζούμε μια κρίση που απομακρύνει το φως

Το μήνυμα του Μητροπολίτη Μεσογαίας και Λαυρεωτικής κ. Νικόλαου για το Πάσχα:

Ἀγαπητοί μου ἀδελφοί,

ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ!

«Ἀνέστη Χριστὸς ἐκ νεκρῶν, λύσας θανάτου τὰ δεσμά∙ (αἶνοι, ἦχος βαρύς) ἐν τῇ ἐγέρσει Του χαρᾶς τὰ πάντα ἐπλήρωσε καὶ (αἶνοι, ἦχος δ΄) ἐν τῇ ἀναστάσει Του τὰ σύμπαντα ἐπλούτισε» (αἶνοι, ἦχος πλ. α΄)

       Γιὰ μιὰ ἀκόμη χρονιὰ ἀξιωνόμαστε νὰ γιορτάσουμε τὴν Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου καὶ Θεοῦ καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἀπὸ τὴν πρώτη κιόλας ἀκολουθία τῆς Σαρακοστῆς, ἡ Ἐκκλησία μας μᾶς ἔβαλε ὡς στόχο τὸ νὰ ἀξιωθοῦμε «κατιδεῖν τὸ ἅγιον Πάσχα, πνευματικῶς ἐναγαλλιώμενοι» (Στιχηρὸν Κατανυκτικόν, Κυριακὴ τῆς Τυρινῆς, Λυχνικόν). Ζήσαμε τὸν ἀγῶνα τῆς νηστείας, περάσαμε ἀπὸ τὴν περιγραφὴ τῶν γεγονότων τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδος, συμπορευθήκαμε μὲ τὸν Κύριο στὸ πάθος Του καὶ σήμερα χαιρόμαστε τὸν θρίαμβο τῆς Ἀναστάσεως, τὴν ὑπὸ τοῦ Κυρίου συντριβὴ τοῦ θανάτου, τὴν κατάργηση τοῦ κράτους τοῦ διαβόλου.

Μέσα στὴ Μεγάλη Ἑβδομάδα ἀντικρύσαμε μὲ ἀπορία τὸν ἄνθρωπο νὰ σταυρώνει τὸν Θεό του, μὲ ἔκπληξη τὸν Θεάνθρωπο ἑκουσίως νὰ σταυρώνεται καὶ «ἐν νεκροῖς νὰ λογίζεται», τὴν πραγματικότητα τῆς ἀνθρώπινης προδοσίας, πτώσεως καὶ πνευματικῆς αὐτοκαταστροφῆς καὶ τὴν ἀλήθεια τῆς ἄπειρης ἀγάπης καὶ μακροθυμίας τοῦ Θεανθρώπου Κυρίου. Σήμερα ζοῦμε τὴ χαρὰ τοῦ θεϊκοῦ θριάμβου, τὴν ἀπόδειξη τοῦ κενοῦ μνημείου, τὴ λάμψη τῆς θεότητος τοῦ Κυρίου, τὴν ἐλπίδα καὶ τῆς δικῆς μας ἀναστάσεως. Γι’ αὐτὸ καὶ ψάλλουμε ἀκατάπαυστα «Χριστὸς Ἀνεστη ἐκ νεκρῶν θανάτῳ θάνατον πατήσας καὶ τοῖς ἐν τοῖς μνήμασι ζωὴν χαρισάμενος».

Κι ἐφέτος ὅμως, ζοῦμε τὸ Πάσχα μέσα στὴν ἀποπνικτικὴ ἀτμόσφαιρα μιᾶς κρίσης ποὺ καταστρέφει περιουσίες καὶ κόπους μιᾶς ὁλόκληρης ζωῆς, ποὺ ἀνακατεύει λαοὺς καὶ θρησκεῖες, ποὺ ἰσοπεδώνει ἱστορίες καὶ παραδόσεις, ποὺ καταργεῖ ἱερὲς ταυτότητες, ποὺ αἰφνιδιάζει μὲ ἀλλεπάλληλα ἀδιέξοδα καὶ ἐκβιάζει μὲ παράλογες ἀπαιτήσεις, πού, ἐνῷ ἐμφανίζει τοὺς ὑπεύθυνους, κρύβει τοὺς πραγματικοὺς ὑπαίτιους, ποὺ ἀπομακρύνοντας διαρκῶς τὸ φῶς μᾶς βυθίζει ὅλο καὶ περισσότερο στὸ σκοτάδι. Κυρίως ὅμως μιᾶς κρίσης ποὺ ἔχει σταυρώσει τὸν Θεὸ καὶ ὡς πρόσωπο καὶ ὡς ἐλπίδα καὶ ἐπιδιώκει ἢ νὰ Τὸν ἀγνοεῖ ἢ περισσότερο νὰ Τὸν ἐξαφανίσει.

Ἡ εἰκόνα τῆς ζωῆς μας μοιάζει μὲ μιὰ ἀτελείωτη Μεγάλη Ἑβδομάδα καὶ ἡ παροῦσα ἐμπειρία μας μὲ μιὰ ἀπαράκλητη Μεγάλη Παρασκευή. Γύρω μας σταυρωτὲς μὲ...

Η ερμηνεία της εικόνας της Αναστάσεως

Ἀπὸ τὸ βιβλίο «Ὁ Μυστικὸς Κόσμος τῶν Βυζαντινῶν Εἰκόνων»
Χρήστου Γ. Γκότση (Ἔκδ. Ἀποστολικὴ Διακονία)

Πηγή: enoriaka

Ἀναδημοσίευση ἀπό: oodegr

Ἡ εἰκόνα τῆς Ἀναστάσεως στὴν ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ἔχει δύο τύπους: Ὁ ἕνας εἶναι ἡ κάθοδος τοῦ Χριστοῦ στὸν Ἅδη, ὁ δεύτερος εἰκονογραφικὸς τύπος εἶναι ἐκεῖνος ποὺ εἰκονίζει ἄλλοτε τὸν Πέτρο καὶ τὸν Ἰωάννη στὸ κενὸ Μνημεῖο καὶ ἄλλοτε τὸν ἄγγελο ποὺ «ἐπὶ τὸν λίθο καθήμενος» ἐμφανίστηκε στὶς Μυροφόρες.
Ἀργότερα ἡ εἰκόνα τῆς Ἀναστάσεως τοῦ τύπου αὐτοῦ πλουτίστηκε μὲ τὶς σκηνὲς τῆς ἐμφάνισης τοῦ Χριστοῦ στὴ Μαρία Μαγδαληνὴ (τὸ «Μὴ μοῦ ἅπτου») καὶ στὶς δύο Μαρίες (τὸ «Χαῖρε τῶν Μυροφόρων»).
Ὁ Λεωνίδας Οὐσπένσκη γράφει σχετικά: «Οἱ δύο αὐτὲς συνθέσεις χρησιμοποιοῦνται στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ὡς εἰκόνες τῆς Ἀναστάσεως. Στὴν παραδοσιακὴ ὀρθόδοξη ἁγιογραφία ἡ πραγματικὴ στιγμὴ τῆς Ἀνάστασης τοῦ Χριστοῦ οὐδέποτε ἀπεικονίστηκε. Τόσο τὰ Εὐαγγέλια, ὅσο καὶ ἡ Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας, σιγοῦν γιὰ τὴ στιγμὴ αὐτὴ καὶ δὲ λένε πῶς ὁ Χριστὸς ἀναστήθηκε, πράγμα ποὺ δὲν κάνουν γιὰ τὴν Ἔγερση τοῦ Λαζάρου. Οὔτε ἡ εἰκόνα δείχνει αὐτό. Ἡ σιγὴ αὐτὴ ἐκφράζει καθαρὰ τὴ διαφορὰ ποὺ ὑπάρχει μεταξὺ τῶν δύο γεγονότων. Ἡ Ἔγερση τοῦ Λαζάρου ἦταν ἕνα θαῦμα, τὸ ὁποῖο μποροῦσαν ὅλοι νὰ κατανοήσουν, ἐνῶ ἡ Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ ἦταν ἀπρόσιτη σὲ ὁποιαδήποτε ἀντίληψη... Ὁ ἀνεξιχνίαστος χαρακτήρας τοῦ γεγονότος αὐτοῦ γιὰ τὸν ἀνθρώπινο νοῦ καὶ συνεπῶς τὸ ἀδύνατο τῆς ἀπεικόνισής του εἶναι ὁ λόγος ποὺ ἀπουσιάζουν εἰκόνες αὐτῆς ταύτης τῆς Ἀναστάσεως. Γι᾿ αὐτὸ στὴν Ὀρθόδοξη εἰκονογραφία ὑπάρχουν δύο εἰκόνες, ποὺ ἀντιστοιχοῦν στὴ σημασία τοῦ γεγονότος αὐτοῦ καὶ ποὺ συμπληρώνουν ἡ μία τὴν ἄλλη. Ἡ μία εἶναι συμβολικὴ παράσταση. Ἀπεικονίζει τὴ στιγμὴ ποὺ προηγήθηκε τῆς θεόσωμης Ἀνάστασης τοῦ Χριστοῦ – τὴν Κάθοδο στὸν Ἅδη, ἡ ἄλλη τὴ στιγμὴ ποὺ ἀκολούθησε τὴν Ἀνάσταση τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ, τὴν ἱστορικὴ ἐπίσκεψη τῶν Μυροφόρων στὸν Τάφο τοῦ Χριστοῦ».
Τὰ παραπάνω συμφωνοῦν καὶ μὲ τὰ ἀναστάσιμα τροπάρια τῆς Ἐκκλησίας μας, ποὺ ὑπογραμμίζουν τὸ ἀνεξιχνίαστο μυστήριο τῆς Ἀναστάσεως καὶ τὸ παραλληλίζουν μὲ τὴ Γέννηση τοῦ Κυρίου ἀπὸ τὴν Παρθένο καὶ τὴν ἐμφάνισή του στοὺς μαθητὲς μετὰ τὴν Ἀνάσταση («Προῆλθες ἐκ τοῦ μνήματος, καθὼς ἐτέχθης ἐκ τῆς Θεοτόκου». «Ὥσπερ ἐξῆλθες ἐσφραγισμένου τοῦ τάφου, οὕτως εἰσῆλθες καὶ τῶν θυρῶν κεκλεισμένων πρὸς τοὺς μαθητάς σου»).
Ἐκτὸς ἀπὸ τοὺς παραπάνω δύο τύπους τῆς Ἀναστάσεως, συναντᾶμε στοὺς ναούς μας κι ἄλλο τύπο: αὐτὸν ποὺ δείχνει τὸ Χριστὸ γυμνό, μ᾿ ἕνα μανδύα ριγμένο, πάνω του νὰ βγαίνει ἀπὸ τὸν Τάφο κρατώντας κόκκινη σημαία. Ἡ εἰκόνα αὐτὴ δὲν εἶναι ὀρθόδοξη, ἀλλὰ δυτική. Ἐπικράτησε στὴν Ἀνατολή, ὅταν ἡ ὀρθόδοξη ἁγιογραφία ἀποκόπηκε ἀπὸ τὶς ρίζες της, τὴ βυζαντινὴ παράδοση, λόγω τῆς ἐπικράτησης τῆς ζωγραφικῆς της Ἀναγέννησης. Ὑποστηρίχθηκε πῶς «ἡ μεγάλη προτίμηση γιὰ τὴν δυτικότροπη ἀπόδοση τῆς Ἀναστάσεως ὀφείλεται, μεταξὺ τῶν ἄλλων, καὶ στὴν ἐπίδραση τῶν προσκυνητῶν τῶν Ἁγίων Τόπων, γιατί πάνω ἀπὸ τὴν εἴσοδο τοῦ Παναγίου Τάφου βρισκόταν παρόμοια (δυτικότροπη) εἰκόνα τῆς Ἀναστάσεως, πού, ἀντιγραφόμενη στὰ διάφορα ἐνθύμια τῶν προσκυνητῶν, ἔγινε ὑπόδειγμα γιὰ πολλοὺς ζωγράφους. Ὥστε μποροῦμε νὰ ποῦμε πώς, ὁ συγκεκριμένος εἰκονογραφικὸς τύπος, διαδόθηκε τόσο ἀπὸ τὴ δυτικὴ τέχνη, ὅσο καὶ ἀπ᾿ τοὺς Ἁγίους Τόπους» (Εἰκόνες τῆς κρητικῆς τέχνης... σ. 357).
Παρακάτω θὰ παρουσιάσουμε καὶ θὰ ἀναλύσουμε τὴν εἰκόνα τῆς Ἀναστάσεως, ποὺ λέγεται καὶ «Ἡ εἰς ᾍδου Κάθοδος, γιατὶ εἶναι ἡ γνήσια εἰκὼν τῆς Ἀναστάσεως, ἣν παρέδωσαν ἡμῖν οἱ παλαιοὶ ἁγιογράφοι, σύμφωνος μὲ τὴν ὑμνωδίαν τῆς Ἐκκλησίας μας. Ἐκφράζει δὲ διὰ τῆς ζωγραφικῆς ὅσα ἱερὰ καὶ συμβολικὰ νοήματα ἐκφράζει ἴδια τὸ πασίγνωστον καὶ ὑπὸ πάντων ψαλλόμενον, ἀπὸ παίδων ἕως γερόντων, τροπάριον, «Χριστὸς ἀνέστη ἐκ νεκρῶν, θανάτω θάνατον πατήσας καὶ τοῖς ἐν τοῖς μνήμασι ζωὴν χαρισάμενος» (Φ. Κόντογλου).
Περιγραφὴ τῆς εἰκόνας
Στὴ βάση τῆς εἰκόνας ἀνάμεσά σε ἀπότομους βράχους, ἀνοίγεται μία σκοτεινὴ ἄβυσσος. Διακρίνουμε τὶς μαρμάρινες σαρκοφάγους, τὶς πύλες τῆς κολάσεως μὲ τὶς σκόρπιες κλειδαριές, καρφιὰ καὶ κλεῖθρα, καθὼς καὶ τὶς μορφὲς τοῦ σατανᾶ καὶ τοῦ Ἅδη μὲ τὰ φοβισμένα πρόσωπα καὶ τὰ γυάλινα μάτια. Εἶναι τὰ «κατώτατα τῆς γῆς», «τὰ ταμεῖα τοῦ ᾍδου», ὅπου κατέβηκε ὁ Κύριος γιὰ νὰ κηρύξει τὴ σωτηρία «τοῖς ἀπ᾿ αἰῶνος ἐκεῖ καθεύδουσι».
Πάνω ἀπὸ τὸ σπήλαιο, στὸ κέντρο τῆς εἰκόνας, προβάλλει ὁ νικητὴς τοῦ θανάτου, ὁ Χριστός. Ὁ φωτοστέφανος τῆς κεφαλῆς του, τὰ χρυσοκόκκινα ἱμάτιά του ποὺ ἀκτινοβολοῦν, καὶ ἡ θριαμβευτικὴ ὄψη τοῦ προσώπου τοῦ ἐναρμονίζονται πλήρως μὲ τὸ δίστιχο τῆς πασχαλινῆς ἀκολουθίας:

Χριστὸς κατελθὼν πρὸς πάλην ᾍδου μόνος,
Λαβὼν ἀνῆλθε πολλὰ τῆς νίκης σκύλα (=λάφυρα).

Ὁ Χριστὸς ἐπιστρέφει τροπαιοῦχος ἀπὸ τὴ μάχη του μὲ τὸν ἅδη κρατώντας τὰ πρῶτα λάφυρα τῆς νίκης. Εἶναι ὁ Ἀδὰμ ποὺ τὸν κρατάει ἀπὸ τὸ χέρι, ἐνῶ ἐκεῖνος γονατιστὸς τὸν κοιτάζει εὐχαριστιακά. Πίσω του ἡ Εὔα μὲ κατακόκκινο μαφόριο καὶ κοντά της οἱ δίκαιοι, ποὺ περίμεναν μὲ πίστη τὴν ἔλευση τοῦ Λυτρωτῆ. Ἀνάμεσά τους ὁ Ἄβελ ποὺ πρῶτος γεύτηκε τὸν θάνατο. Στὴν ἀριστερὴ πλευρὰ εἰκονίζονται οἱ βασιλεῖς καὶ οἱ προφῆτες τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης Δαβίδ, Σολομών, Μωυσῆς, Πρόδρομος κ.α. Ὅλοι αὐτοὶ ἀναγνώρισαν τὸ Λυτρωτὴ ὅταν κατέβηκε στὸν ἅδη καὶ προετοίμασαν τὸ κήρυγμά του, ὥστε νὰ βρεῖ ἀνταπόκριση στὶς ψυχὲς τῶν κεκοιμημένων.
Σὲ μερικὲς εἰκόνες ἡ παράσταση τοῦ τροπαιούχου Κυρίου εἶναι πιὸ ἐκφραστική, γιατὶ σ᾿ αὐτὲς ὁ Κύριος κρατάει στὸ χέρι τοῦ τὸ ζωηφόρο Σταυρό, τῆς εὐσεβείας τὸ «ἀήττητον τρόπαιον», μὲ τὸν ὁποῖο καταργήθηκε ἡ δύναμη καὶ τὸ κράτος τοῦ θανάτου.
Ἀλλοῦ ἔχουμε στὸ ἐπάνω μέρος τῆς εἰκόνας δύο ἀγγέλους ποὺ κρατοῦν στὰ χέρια τοὺς τὰ σύμβολα τοῦ Πάθους καὶ στὸ σπήλαιο τὸ θάνατο νὰ παριστάνεται μὲ γέροντα ἁλυσοδεμένο. Εἶναι δεμένος ἀπὸ τοὺς ἀγγέλους μὲ τὰ ἴδια δεσμά, μὲ τὰ ὁποῖα εἶχε δέσμιο καὶ ὑποχείριο τὸ γένος τῶν ἀνθρώπων.
Τὴν παράσταση κλείνουν δύο γκρίζοι βράχοι μὲ ἐπίπεδους ἐξῶστες καὶ οἱ ἐπιγραφές: «Η ΑΝΑΣΤΑΣΙΣ» καὶ «ΙΣ ΧΣ».
Ὡραῖα παρατηρήθηκε, πῶς «ἡ σύνθεση τῆς εἰκόνας εἶναι βαθιὰ μελετημένη, ἀκόμα καὶ στὶς μικρότερες λεπτομέρειές της. Ὅλα, ἀπὸ τὸ σχῆμα τῶν βράχων στὸ δεύτερο ἐπίπεδο ὡς καὶ τὶς ἀναλογίες τῶν χρωμάτων, περιέχουν ἕνα βαθύτερο νόημα καὶ ὑπακούουν σ᾿ ἕνα γενικὸ σχέδιο. Ἡ εἰκαστικὴ ἀπεικόνιση τοῦ ἀπόκρυφου κειμένου ἀποκτᾶ συμβολικὸ χαρακτήρα. Ταυτόχρονα, ὅμως, δὲν χάνεται ἡ σχέση μὲ τὰ συγκεκριμένα ἐπεισόδια τοῦ κειμένου» (Εἰκόνες τῆς κρητικῆς τέχνης..., σ. 327).
usersuoa

Μεγάλο Σάββατο - Η εις Άδου Κάθοδος Περιγραφή της Εικόνας

Μονή Μεγάλου Μετεώρου 1483

Είναι ιδιαίτερα χρήσιμο, πριν προχωρήσουμε στην αναλυτική περιγραφή της εικόνας "Η εις Άδου Κάθοδος", να παραθέσουμε την σύντομη αλλά θεμελιώδη περιγραφή του ιερομονάχου Διονυσίου του εκ Φουρνά των Αγράφων:

"Η εις τον Άδην Κάθοδος. Όρη και βουνά και υπ' αυτών σπήλαιον σκοτεινόν, και άγγελοι αστράπτοντες δένουσι με αλύσεις Βεελζεβούλ τον άρχοντα του σκότους, και τους μετ' αυτών δαίμονας καταξεσχίζουν τύπτουν και διώκουν· και ανθρώπους γυμνούς δεμένους με αλύσεις βλέποντες άνω· και κλειδονίαι πολλαί καταθλιμμέναι και αι πύλαι του Άδου ερριμέναι συν τοις μοχλοίς και ο Χριστός επ' αυταίς πατών κρατεί τον Αδάμ με την δεξιάν του και την Εύαν με την αριστεράν· ο δε Πρόδρομος εκ δεξιών του Χριστού δεικνύει αυτόν· και ο Δαυίδ πλησίον αυτού ως και άλλοι βασιλείς με σ΄τεμματα και στέφανα, αριστερά δε οι προφήται Ιωάννης (ενν. ο Ιωνάς), Ησαΐας, Ιερεμίας, και ο δίκαιος Άβελ· και άλλοι διάφοροι εστεφανωμένοι· φως δε μέγα κύκλω αυτών και αγγέλων πλήθος". (Διονυσίου του εκ Φουρνά, Ερμηνεία των Ζωγράφων ως προς την Εκκλησιαστικήν ζωγραφίαν, Ανατύπωσις Καλαμάτα 1981, σ. 138-139).

Πρωτάτο Αγίου Όρους
1290

Ο Χριστός

Στο κέντρο της εικόνας στέκεται όρθιος ο Χριστός -μετωπικά, σχεδόν, ως προς τον θεατή- πατώντας τις συντριμμένες πύλες του Άδου και κρατώντας με το αριστερό Του χέρι το τρόπαιο της νίκης, δηλ. τον Σταυρό, ενώ με το δεξί Του χέρι εγείρει (σηκώνει) από μια σαρκοφάγο τον Αδάμ, το σύμβολο του ανθρωπίνου γένους (ο Χριστός όμως απεικονίζεται, άλλοτε, να κρατά στο αριστερό του χέρι ένα ειλητάριο που συμβολίζει το κήρυγμα του Χριστού για την Ανάστασή Του στις φυλακισμένες ψυχές του Άδη (βλ. πρ. Στεφ. Αβραμίδη, Η ορθόδοξη εικόνα της Αναστάσεως..., στον συλλογικό τόμο "Σταυρός και Ανάσταση" σ.175)).

Πίσω από τον πρωτόπλαστο ακολουθεί η Εύα, ο δίκαιος Άβελ και άλλα πρόσωπα (βλ. ως χαρακτηριστικό παράδειγμα την εις Άδου Κάθοδο στη Μονή Δαφνίου - 11ος αι.). Μεταγενέστερα, και κυρίως στην μεταβυζαντινή περίοδο, ο Χριστός δεν κρατεί τον Σταυρό αλλά απλώνει και τα δύο χέρια Του, και με μια σφοδρή κίνηση, σηκώνει με το ένα χέρι τον Αδάμ και με το άλλο την Εύα. (βλ. π.χ. την Ανάσταση στη Μονή της Χώρας). Είναι βέβαια αυτονόητο ότι ο Χριστός είναι υψηλότερος από τα άλλα πρόσωπα (κατά το μέτρο της υπεροχής) και περιβάλλεται από μεγάλη φωτεινή, ωοειδή ελλειψοειδή "δόξα", η οποία καταυγάζεται από ακτίνες και συχνά είναι σπαρμένη με άστρα.

Ο Χριστός φορεί ιμάτιο με χρυσοκονδυλιά, αστραφτερό, και καθώς είναι ευρύπτυχο και ανεμιζόμενο πάνω από την κεφαλή, φέρει τον αέρα της νίκης. Η όψη το προσώπου Του είναι αυστηρή αλλά με έκφραση φιλάνθρωπη. Τα χέρια Του και τα πόδια Του φέρουν ακόμα "τον τύπον των ήλων". Ειδικότερα τα πόδια Του πατούν με δύναμη πάνω σε δύο θυρόφυλλα (πύλες) τα οποία κείτονται το ένα πάνω στο άλλο σταυροειδώς, και κάτω απ' αυτά εικονίζεται προσωποποιημένος, ως γέροντας, ο θάνατος, τον οποίον "θανάτω θάνατον πατήσας" ο Σωτήρ, "ανέστη" (πρβλ. το τροπάριο "Σήμερον ο Χριστός, θανάτω θάνατον πατήσας, καθώς είπεν, ανέστη ...", Παρακλητική ηχ. β΄).

Ο φωτεινός κύκλος ή η ωοειδής δόξα που περιβάλλει τον Χριστό, συμβολίζει τη θεότητά Του, το άκτιστο φως της χάριτος, τη φωτεινή διάσταση της παρουσίας του Κυρίου της Δόξης. Ο Χριστός βρίσκεται στον Άδη αφού σαν άνθρωπος πέθανε. Η ψυχή Του, αν και χωρίστηκε με τον θάνατο από το σώμα Του, έμεινε ενωμένη με τη θεία υπόσταση. Έτσι ο Χριστός κατήργησε τον Άδη "τη αστραπή της θεότητος" (Αναστάσιμο Απολυτίκιο, ηχ. β΄).

Τέλη 17ου αι.

Ο Άδης

Συχνά κάτω από τις πύλες του Άδη που έσπασε ο Χριστός, απεικονίζεται μέσα στο σκοτάδι του σπηλαίου ένας γέρος αναμαλλιασμένος και γυμνός με μια περισκελίδα μόνο (ο Φ. Κόντογλου στην "Έκφραση", σ.179: "με το βρακί μόνον") δεμένος με αλυσίδες και έντρομος. Ο γέρος αυτός παριστάνει τον θάνατο ή τον Σατανά, τον άρχοντα του σκότους. Σε ορισμένες μεταγενέστερες εικόνες, όπως μας πληροφορεί ο ιερομόναχος Διονύσιος στην ερμηνεία των Ζωγράφων, ιστορούνται άγγελοι "να δένουν τον Βεελζεβούλ".

Μέσα στο σκοτάδι του Άδη, γύρω από τις πύλες και το δέσμιο Σατανά, είναι πεταμένα και σκορπισμένα κλειδιά, σύρτες και μοχλοί, σα να εκσφενδονίστηκαν από κάποια υπερφυά δύναμη. Έτσι εκπληρώνεται με ακρίβεια η προφητεία του Δαυίδ: "ότι συνέτριψε πύλας χαλκάς και μοχλούς σιδηρούς συνέθλασεν" (Ψαλμ. ρς΄, 16) αλλά και η αντίστοιχη του Ησαΐα: "Θύρας χαλκάς συντρίψω και μοχλούς σιδηρούς συγκλάσω" (Ησ. με΄, 2). Γι αυτό και η Εκκλησία ψάλλει: "Ηνοίγησαν σοι Κύριε, φόβω πύλαι θανάτου· πυλωροί δε άδου ιδόντες σε έπτηξαν· πύλας γαρ χαλκάς συνέτριψας, και μοχλούς σιδηρούς συνέθλασας ..." (Αναστάσιμο στιχηρό β΄ ήχου). Ο Άδης λοιπόν, είναι ιδεατός χώρος, μεταφυσικός, κι όμως απτός χάρη στις ρεαλιστικές υπομνήσεις των συμβόλων του, συμβόλων φθοράς και δουλείας που αναιρεί η μεγαλειώδης θεϊκή παρουσία.

Ο Αδάμ και η Εύα.

"Ο Αδάμ παρίσταται ως γέρων βαθύγερος, με μαλλιά οπού κλώθουν εις τους ώμους του, με πρόσωπον αγριωπόν και σκληρόν, η δε Εύα ως γραία ασπρόμαλλη, τυλιγμένη εις το φόρεμά της, και οι δύο δε εγείρουν τας χείρας των εις στάσιν παρακλητικήν" (Φ. Κόντογλου, Έκφρασις, τ.Α΄, σ.179). Σε όλες τις παραστάσεις της εις Άδου Καθόδου του Κυρίου, ο Χριστός ανασταίνει, με το ένα χέρι του, τον Αδάμ από τον τάφο. Αυτό δε συμβαίνει πάντοτε και με την Εύα (όπως ήδη είδαμε), οπότε η Εύα ανασταίνεται με τα χέρια ψηλά σε στάση προσευχής (βλ. π.χ. την Ανάσταση στον Όσιο Λουκά Βοιωτίας, 11ος αι.).

Η Ανάσταση των πρωτόπλαστων γίνεται συνήθως "εκ σαρκοφάγων" δηλ. ο Αδάμ και η Εύα σηκώνονται μέσα από σαρκοφάγους που σχεδιάζονται δεξιά και αριστερά του Χριστού, βρίσκονται δηλ. μεταξύ τους απέναντι. Πάντως, αν και ο Αδάμ είναι ο προπάτωρ και το σύμβολο ολοκλήρου του ανθρωπίνου γένους, η συνείδηση της Εκκλησίας είναι ότι ο Χριστός και την Εύα συνανιστά: "... τον Αδάμ συν τη Εύα, λυτρούμαι παγγενή, και τη τρίτη ημέρα εξαναστήσομαι" (Τροπάριο θ΄ ωδής Κανόνος Μ. Σαββάτου).
πηγή: orthodox-world