Παρασκευή 14 Μαρτίου 2014

Η Θεία Λειτουργία - Εισαγωγή


ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ὡς τό µεγαλύτερο ὑπό τόν οὐρανό µυστήριο δύναται νά χαρακτηρισθῇ ἡ Θεία Λειτουργία. Τούτη παρεδόθη ἀπό τόν ἴδιο τόν Κύριο «τῇ νυκτί ἐν ᾗ παρεδίδοτο», καί συγκεκριµένα κατά τήν τέλεσι τοῦ µυστικοῦ δείπνου. Ἄφησε δέ µάλιστα ὡς ἱεράν παρακαταθήκη τήν ἐντολή στούς µαθητές του, καί κατ' ἐπέκτασι στήν ᾿Εκκλησία, τήν εἰς τό διηνεκές τέλεσί της. Χαρακτηριστική τυγχάνει ἐν προκειµένῳ παρατήρησι τοῦ ἁγίου Συµεών Θεσσαλονίκης. «Καί διηνεκῶς τοῦτο ζητεῖ. Οὐ ποιήσατε γάρ, ἔφη, ἀλλά τοῦτο ποιεῖτε εἰς τήν ἐµήν ἀνάµνησιν, τοὐτέστι διηνεκῶς» (ΡG 155, 969Α).

Ἡ τέλεσι τῆς Θείας Λειτουργίας εἶναι µία διαρκής ἀνάµνησι τοῦ πάθους καί τῆς ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου. «Ὁσάκις γάρ ἄν ἐσθίετε τόν ἄρτον τοῦτον καί τό ποτήριον τοῦτο πίνητε τόν θάνατον τοῦ Κυρίου καταγγέλλετε, ἄχρις οὗ ἄν ἔλθῃ» (Α´ Κορ. ια´ 26) «καί τήν ἀνάστασιν αὐτοῦ ὁµολογεῖται» θά προσθέσῃ ὁ Μέγας Βασίλειος (εὐχή τῆς ἁγίας Ἀναφορᾶς). Τό µυστικό πασχάλιο δεῖπνο τή νύκτα τῆς παραδόσεώς του, ὁ Κύριος, τό µετέτρεψε σέ θεία εὐχαριστία. «Ἐσθιόντων δὲ αὐτῶν λαβών ὁ ᾿Ιησοῦς τόν ἄρτον καί εὐχαριστήσας ἔκλασε καί ἐδίδου τοῖς µαθηταῖς καί εἶπε· λάβετε φάγετε· τοῦτό ἐστι τό σῶµά µου· καί λαβών τό ποτήριον καί εὐχαριστήσας ἔδωκεν αὐτοῖς λέγων· πίετε ἐξ αὐτοῦ πάντες· τοῦτο γάρ ἐστι τό αἷµά µου τό τῆς καινῆς διαθήκης τό περί πολλῶν ἐκχυνόµενον εἰς ἄφεσιν ἁµαρτιῶν» (Ματθ. κστ´ 26-28). ῎Εκτοτε ἡ ᾿Εκκλησία τελεῖ τό µυστήριο τῆς θείας εὐχαριστίας ἀναµιµνησκοµένη καί βιώνουσα συνεχῶς τίς περί ἡµᾶς σωτηριώδεις ἐνέργειες τοῦ Κυρίου.

Ὁ ὅρος λειτουργία εἶναι σύνθετος. Παράγεται ἐκ τῶν ἐπί µέρους συνθετικῶν λεῖτος (λαός) καί ἔργον. Ἡ θεία λειτουργία εἶναι τό ἔργον τοῦ λαοῦ. Εἶναι ἡ διαρκής µετοχή του στήν ἀναίµακτη θυσία, στό σῶµα καί στό αἷµα τοῦ Κυρίου. Εἶναι ἡ ἀποδοχή τῆς προσκλήσεως τοῦ Κυρίου γιά µετοχή στήν αἰώνιο ζωή. Κατά τόν µακαριστό γέροντα Παΐσιο ἡ θεία λειτουργία εἶναι ἔκφρασι τῆς παραδεισίου ζωῆς, στήν ὁποία εἶναι καλεσµένοι ὅλοι οἱ πιστοί.

Ἡ τέλεσι τῆς Θείας Εὐχαριστίας παρέχει στόν ἄνθρωπο τό δικαίωµα νά λατρεύῃ τόν Θεό του πάντοτε καί µετά φόβου, ἀλλά καί «ἀκατακρίτως» νά µετέχῃ τῶν ἁγίων τοῦ Θεοῦ µυστηρίων, γιά νά ἀξιωθῇ τῆς ἐπουρανίου του βασιλείας (β´ εὐχή πιστῶν λειτουργίας Χρυσοστόµου). Ἡ προσφορά τῆς θείας εὐχαριστίας θεωρεῖται ὑπό τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας ὡς ἡ κατ' ἐξοχήν ἔκφρασι λατρείας τοῦ ἀνθρώπου πρός τόν Θεό, ἀλλά καί ἡ ἄκρα συγκατάβασι τοῦ Θεοῦ πρός τόν ἄνθρωπο.

ΙΕΡΑΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ «ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΒΑΡΝΑΒΑΣ», ΛΕΥΚΩΣΙΑ, ΠΑΡΑΣΚΕΥΑ ΑΓΑΘΩΝΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ

***

Η Θεία Λειτουργία του Ιάκωβου του αδελφόθεου. 
Η Θεία λειτουργία του Ιακώβου, είναι η αρχαιότερη Θεία Λειτουργία, πάνω στην οποία βασίστηκαν όλες οι άλλες. Τελείται στις 23 Οκτωβρίου κάθε χρόνο και την Κυριακή μετά τα Χριστούγεννα.

Η Θεία Λειτουργία του Αγ. Ιωάννου του Χρυσοστόμου. 
Είναι μία συντόμευση της Θείας Λειτουργίας του Μεγάλου Βασιλείου μόνο στο μέρος των ευχών που λέγει ο ιερέας. Η Λειτουργική διαμόρφωση στηρίχτηκε στην αποστολική Θεία Λειτουργία, που αποδίδεται στον Ιάκωβο τον αδελφόθεο, αλλά αποτελεί και μια συνοπτικότερη απόδοση της Θείας Λειτουργίας του Μεγάλου Βασιλείου. Τελείται κατά κανόνα όλο το χρόνο με εξαίρεση τις ημέρες που έχουν οριστεί να τελούνται οι άλλες Θείες Λειτουργίες. 

Η Θεία Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου.
Είναι ο καρπός της επεξεργασίας, που έκανε ο μεγάλος Καππαδόκης Ιεράρχης, όλων των πριν από αυτόν Θείων Λειτουργιών. Έχει σπουδαίο θεολογικό βάθος, μεγάλο βιβλικό πλούτο και ακρίβεια στην δογματική της διατύπωση, ιδιαιτέρως στο τμήμα της Αναφοράς, οπού εκφράζεται κατά τρόπο άριστο το Χριστολογικό Δόγμα.

Είναι προγενέστερη από του Ιωάννη του Χρυσοστόμου. Κρίνεται μεγαλοπρεπής, αλλά είναι ιδιαίτερα μακροσκελής. Τελείται δέκα φορές το χρόνο, δηλαδή του Αγίου Βασιλείου, την παραμονή των Χριστουγέννων, των Θεοφανίων, τις πέντε πρώτες Κυριακές της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, την Μεγάλη Πέμπτη και το Μεγάλο Σάββατο.
Η Λειτουργία Προηγιασμένων Τιμίων Δώρων. 
Η Λειτουργία Προηγιασμένων τελείται μόνο κάθε Τετάρτη και Παρασκευή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής.
.
  Τα μέρη της Θείας Λειτουργίας.

Α. Η Προσκομιδή η Πρόθεση, η οποία τώρα περιέχεται στην ακολουθία του Όρθρου και έτσι έχει μείνει έξω από αυτό που σήμερα ονομάζουμε Θεία Λειτουργία.
Β. Η Λειτουργία των Κατηχουμένων. 

Αυτή αρχίζει με το «Ευλογημένη η Βασιλεία του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος ...» και τελειώνει μετά το Ευαγγέλιο και τις ευχές των Κατηχουμένων. Λέγεται Λειτουργία των Κατηχουμένων, γιατί το τμήμα αυτό της Θ. Λειτουργίας μπορούσαν να το παρακολουθούν οι Κατηχούμενοι, που δεν ήταν ακόμη βαπτισμένοι. Όταν το μέρος αυτό της Θ. Λειτουργίας τελείωνε, έφευγαν οι Κατηχούμενοι για ν αρχίσει η Λειτουργία των πιστών. Σήμερα βέβαια δεν υπάρχουν Κατηχούμενοι - καταργήθηκαν με τον νηπιοβαπτισμό - και έτσι ουσιαστικά η διάκριση αυτή στην πράξη έχει καταργηθεί.
Γ. Η Λειτουργία των Πιστών. 

Το τρίτο τμήμα της Θ. Λειτουργίας είναι βέβαια το σημαντικότερο· είναι η καρδιά της. Αρχίζει με την φράση - που συνήθως δεν λέγεται σήμερα- «όσοι πιστοί έτι και έτι εν ειρήνη του Κυρίου δεηθώμεν» και τελειώνει με το «Δι’ ευχών των αγίων Πατέρων ημών ...».