Τετάρτη 23 Μαΐου 2018

Εδουάρδος Γίββων (Edward Gibbon):
Ένας... συκοφάντης Ιστορικός

Χωρίς το Βυζάντιο δεν θα υπήρχε Ευρώπη
1788-2018: 230 χρόνια Εδουάρδος Γίββων (Edward Gibbon) και "ιστορία" της «Παρακμής και Πτώσης της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας» (Decline and Fall of the Roman Empire).
Το παρόν κείμενο, δεν αποτελεί αφιέρωμα, ή μονογραφία ή δοκίμιο για το έργο του Έντουαρντ Γκίμπον (Εδουάρδου Γίββωνα). 

Αποτελεί απλώς ένα σύνολο παραθεμάτων από τη νεότερη και σύγχρονη βιβλιογραφία, από ιστορικά και εγκυκλοπαιδικά έργα, τα οποία ελπίζουμε να βοηθήσουν (επιτέλους…) τον κύκλο των νεόκοπων αντιχριστιανών, να συνειδητοποιήσουν ότι το έργο αυτού του ιστορικού δεν αποτελεί πλέον πηγή πρώτης γραμμής για την ιστοριογραφία, αν και ξέρουμε πόσο θα το ήθελαν…
Η εκδοτική προσπάθεια του Γίββωνα, ξεκίνησε στις 17 Φεβρουαρίου 1776 και ολοκληρώθηκε στις 8 Μαΐου 1788. 
Πάνε πολλά χρόνια από τότε…. 

Και έχει σημασία ότι σήμερα, το έργο του έχει γίνει περισσότερο γνωστό από τη χρήση του σε συζητήσεις στα διάφορα φόρουμ και blog του διαδικτύου, παρά από επιστημονικά έργα, τα οποία σπανίως παραπέμπουν στην ιστορία του Γίββωνα, και όταν παραπέμπουν, πολλές φορές το όνομά του αναφέρεται ως παράδειγμα της πεπαλαιωμένης αντίληψης επάνω σε κάποια ζητήματα.
Αντιθέτως, εκ των ων ουκ άνευ θεωρείται η αναφορά στον Ostrogorsky, αλλά σαφής και εκτεταμένη είναι η στήριξη της βιβλιογραφίας και στα έργα των Mango, Vasiliev, Runciman, ακόμη και στου παλαιότερου Diehl.
Αυτό, δεν θα έπρεπε επιτέλους κάποιος να το σεβαστεί; 
Αν γράφουμε ιστορία και το όνομά μας λάμπει στο στερέωμα της ιστορικής επιστήμης, ας χαράξουμε τον δικό μας δρόμο... 
Αν όμως είμαστε απλά αναγνώστες ή και μελετητές της ιστορίας, οφείλουμε να ακολουθούμε κάποιους καθολικά αναγνωρισμένους επιστήμονες ή συλλογικά έργα.
Δεν θα πούμε ότι ο Γίββων ήταν άσχετος ή κακός ως συγγραφέας. 


Η βιβλιογραφία δεν λέει κάτι τέτοιο. Θεωρείται ότι η ιστορία ως επιστήμη, ως γνωστικό πεδίο, οφείλει πράγματα στον ιστορικό αυτό. Το πρόβλημα βρίσκεται στην προκατάληψη που είχε ο ίδιος και η εποχή του γενικά, εποχή του «διαφωτισμού», ενάντια σε οτιδήποτε σχετιζόταν με την χριστιανική θρησκεία.
Και βεβαίως, αυτή η προκατάληψη, η οποία εδώ και αρκετές δεκαετίες θεωρείται ότι υπονόμευσε το συνολικό έργο του και εμπόδισε την συστηματική μελέτη της ιστορίας της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, χρησιμοποιείται ως ιδεολογικό «όπλο» στους σημερινούς αντικληρικαλιστές, και αντιχριστιανούς, οι οποίοι προκειμένου να βρουν «επιχειρήματα» καταφεύγουν σε ένα έργο «αρχαίο», που δεν αποτελεί καν πρωτότυπη πηγή, έργο προκατειλημμένο, από εποχή «προϊστορική» σε σχέση με την έρευνα, μελέτη, χρήση και πλήθος των ιστορικών πηγών, από ένα συγγραφέα που δεν είχε καν το απαιτούμενο επίπεδο γνώσης των …Ελληνικών!
Μπορεί κανείς να φανταστεί σήμερα, σοβαρό ερευνητή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας ο οποίος δεν μπορεί να μελετήσει και να κατανοήσει πλήρως τις πρωτότυπες πηγές στη γλώσσα που είναι γραμμένες; Ασφαλώς θα ήταν ο περίγελος των «συναδέλφων» του.
Ελπίζουμε ότι τα παρακάτω αποσπάσματα θα βοηθήσουν, ώστε να καταλάβουν κάποιοι επιτέλους, ότι το έργο του Γίββωνα και η νοοτροπία του έχουν παραδώσει οριστικά πια τη σκυτάλη σε άλλα, σύγχρονα και διαφορετικής αντίληψης και μεθοδολογίας ιστορικά έργα:

Παράθεση #1
Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, «Ιστορία του Βυζαντίου», Νεφέλη, Αθήνα 2006, σελ. 7 (στον πρόλογο του C. Mango)
«Δεν πρόκειται να επαναλάβω τη στερεότυπη φράση ότι οι βυζαντινές σπουδές ήταν και συνεχίζουν να είναι αδικαιολόγητα παραμελημένες. Αυτό μπορεί να ίσχυε πριν από 100, ίσως και 50 χρόνια, αλλά σίγουρα δεν αντικατοπτρίζει τη σημερινή πραγματικότητα. Η περιφρονητική μεταχείριση του Βυζαντίου από μελετητές όπως ο Μοντεσκιέ και ο Εδουάρδος Γίββων διατήρησε κάποια από την κακεντρέχειά της και στη βικτωριανή εποχή, αλλά άρχισε να απορρίπτεται πολύ πριν το τέλος του 19ου αιώνα, προς όφελος μιας πιο θετικής θεώρησης».

Παράθεση #2
Lefebvre Georges, «Η Γαλλική Επανάσταση», 7η έκδ. αναθεωρημένη c1989, MIET, Αθήνα 2003, σελ. 77
«…τις παραμονές της Γαλλικής Επανάστασης ο Γίββων δεν έδειξε μικρότερη εχθρότητα απ΄ ό,τι ο Βολταίρος απέναντι στον χριστιανισμό, κηρύσσοντας τον ένοχο για την πτώση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας».

Παράθεση #3

Σαββίδης Αλέξης, «Τα Χρόνια Σχηματοποίησης του Βυζαντίου, 284-518 μ..», Ιστορικές Εκδόσεις Στέφανος Δ. Βασιλόπουλος, Αθήνα 1983, σελ. 25.
«Προξενεί εντύπωση το γεγονός ότι σημαντικοί λόγιοι όπως οι Montesquieu και Voltaire καταδίκασαν το Βυζάντιο ανεπιφύλακτα σα μια λυπητερή ιστορία ραδιουργιών, δολοπλοκιών, επαναστάσεων, δολοφονιών, δημηγοριών και ψευτοθαυμάτων..., κρίσεις που φανερώνουν χωρίς αμφιβολία ότι είχαν ελλειπέστατη γνώση των πηγών του πολιτισμού τον οποίο είχαν καταδικάσει. 

Ο Βρετανός ιστορικός Ε. Gibbon στο μνημειώδες σύγγραμμά του για την Παρακμή και Πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (γραμμένο στα 1776 - 87) χαρακτήρισε το Βυζάντιο ως «θρίαμβο του βαρβαρισμού και της θρησκείας»· όμως κάτι πολύ σημαντικό θα πρέπει να χαρακτήριζε μια «συνεχίζουσα παρακμή» που επέζησε για 11 αιώνες περίπου!»

Παράθεση #4

Καραμπελιάς Γιώργος, «1204 η Διαμόρφωση του Nεώτερου Eλληνισμού», Eναλλακτικές Eκδόσεις, Αθήνα 2006, σελ. 459
«Όποιος προσεγγίζει απροκατάληπτα τη Βυζαντινή Ιστορία, είναι υποχρεωμένος να αναμετράται διαρκώς με πλήθος από βαθιά ριζωμένες στρεβλώσεις που έχουν συσσωρευτεί επί αιώνες σε επάλληλα και αδιαφανή στρώματα: Αρχικώς, θα πρέπει να αποτινάξει τη βαθύτατη προκατάληψη πως το Βυζάντιο, ιδιαίτερα στην ύστερη περίοδο του, ήταν ένας κόσμος παρακμής, καταδικασμένος να χαθεί και να μην αφήσει τίποτε πίσω του, παρά μόνο προλήψεις, «καλογερισμό» και ερείπια. Ήταν το σχήμα του Γίββωνα και του Βολταίρου...»

Παράθεση #5

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμ. Ζ', «Βυζαντινός ελληνισμός - πρωτοβυζαντινοί χρόνοι 324-642 μ.Χ.», Εκδοτική Αθηνών Α.Ε., Αθήνα 1978, σελ. 308β
«Είναι προφανές ότι η εμπαθής στηλίτευση της Θεοδώρας και του Ιουστινιανού στα «Ανέκδοτα» πηγάζει από έντονη προσωπική αντιπάθεια. Δυστυχώς όμως, οι προκαταλήψεις του Προκοπίου δεν λήφθηκαν πάντοτε σοβαρά υπ' όψη και παραπλάνησαν πολλούς ιστορικούς…. Κάθε εποχή, ακόμη και η δική μας, γνώρισε την ωμότητα, τη διαφθορά και τη φαυλότητα…. Αλλά είναι σοβαρή παραποίηση της αλήθειας το συμπέρασμα ότι το Βυζάντιο ήταν πιο διεφθαρμένο η πιο εκφυλισμένο από άλλα έθνη…. 

Το γεγονός ότι, όχι μόνο επέζησε επί ένδεκα και πλέον αιώνες (από το 324 ως το 1453), περισσότερο από κάθε άλλον πολιτικό οργανισμό στην ευρωπαϊκή ιστορία, και ότι, σε όλη την περίοδο αυτή, πολέμησε επιτυχώς και συνεχώς εναντίον εκατοντάδων χιλιάδων εισβολέων, αρκεί για να αναιρέσει την κατηγορία ότι οι Βυζαντινοί ήταν δειλοί... όπως υποστήριξε ο Lecky… ο πολιτισμός τους είχε στοιχεία μεγαλείου και αξίζει να αντιμετωπισθεί με συμπάθεια και κατανόηση. Αυτό το στοιχείο αγνοήθηκε από εχθρικά διακείμενους κριτικούς, όπως ο Γίββων, ο Lecky και άλλοι, οι οποίοι ασχολήθηκαν αποκλειστικά με στρατιωτικά, κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα, χωρίς να καταβάλουν καμιά προσπάθεια να αποτιμήσουν τη σημασία του Βυζαντίου στον χώρο του πνεύματος».

Παράθεση #6

Vasiliev Α.Α., «Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας», τόμ. Α', Μπεργαδής, Αθήνα 1954, σελ. 21-23
«Σήμερα, φυσικά, τα σχετικά με τον Χριστιανισμό κεφάλαια του Γίββωνος, έχουν πολύ μικρότερο, και όχι ιστορικό, ενδιαφέρον. Πολλοί παράγοντες επηρεάζουν τους σύγχρονους κριτάς του Γίββωνος. Μετά την εποχή του το ιστορικό υλικό είναι πιο άφθονο, τα ιστορικά προβλήματα έχουν αλλάξει, η εξέτασι των πηγών έχει γίνει πιο κριτική, η εσωτερική σχέσι των πηγών είναι πιο ξεκαθαρισμένη και νέες επιστήμες, όπως η νομισματολογία, επιγραφολογία, σφραγιδολογία και παπυρολογία, συμβάλλουν στην ιστορική έρευνα.
Επί πλέον ο Γίββων δεν είχε επιδοθή στα Ελληνικά... Ο Άγγλος Ιστορικός Φρήμαν γράφει σχετικά ότι: «Παρά την θαυμάσια τέχνη του Γίββωνος... δεν είναι ασφαλώς το ύφος του εκείνο που χρειάζεται για να διεγείρη τον σεβασμό για τα πρόσωπα ή την περίοδο, με την οποία ασχολείται ή για να οδήγηση σε μια λεπτομερέστερη μελέτη τους. Ο απαράμιλλος του σαρκασμός και η υποτίμησι, βρίσκονται διαρκώς εν δράσει... είναι ανίκανος να θαυμάση με ενθουσιασμό πράγματα ή πρόσωπα. 
Σχεδόν κάθε Ιστορία, όταν την χειρίζωνται με αυτόν τον τρόπο, αφίνει την αξιοπεριφρόνητη πλευρά της να κυριαρχεί στην σκέψι του αναγνώστου. Ίσως καμιά ιστορία δεν θα έμενε αστιγμάτιστη με έναν τέτοιο χειρισμό...». Η Βυζαντινή Ιστορία έτσι κακομεταχειρισμένη, παρουσιάζεται άσχημα. Οι προσωπικές Ιστορίες και oι υποθέσεις όλων των αυτοκρατόρων, από τον υιό του Ηρακλείου μέχρι τον Ισαάκ Άγγελο, συμπιέζουνται σ' ένα κεφάλαιο. «Αυτός ο τρόπος διαχειρίσεως του θέματος», παρατηρεί ο J. Β. Bury «ανταποκρίνεται προς την περιφρονητική θέσι που παίρνει ο συγγραφεύς απέναντι στη «Βυζαντινή» ή «κατώτερη Αυτοκρατορία». Η ερμηνεία που δίνει ο Γίββων στην εσωτερική ιστορία της Αυτοκρατορίας, μετά τον Ηράκλειο, δεν είναι μόνον επιπόλαιη αλλά συγχρόνως δίνει λανθασμένη εντύπωση των γεγονότων».

Παράθεση #7

Ostrogorsky Georg, «Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους», τόμ. Α', 7η έκδ., Ιστορικές Εκδόσεις Στέφανος Δ. Βασιλόπουλος, Αθήνα 2002, σελ. 52-53 
«Σήμερα δεν υπάρχει πια ανάγκη να αποδείξουμε πόσο ιστορικά αστήρικτες είναι οι θεωρίες του Lebeau και του Gibbon. Πέρασε ευτυχώς ανεπανάληπτα η εποχή, που όσοι έγραφαν βιβλία για το Βυζάντιο βρίσκονταν στην ανάγκη να δικαιολογηθούν πειστικά, γιατί προτίμησαν ένα τέτοιο θέμα και να καταπολεμήσουν με πομπώδεις εκφράσεις και συχνά εξεζητημένο τρόπο τους ισχυρισμούς του Gibbon....
Όπως είναι γνωστό, το έργο του Gibbon με την εντυπωσιακή αφηγηματική του ποιότητα επηρέασε πολύ και για μεγάλο χρονικό διάστημα τα πνεύματα και παρέλυσε το ζήλο για την έρευνα του Βυζαντίου ένα ολόκληρο σχεδόν αιώνα. Ακόμη και σήμερα πολλοί ερευνητές βλέπουν τη θρησκευτική ζωή του Βυζαντίου με τις διόπτρες του Gibbon».

Παράθεση #8

Diehl Charles, «Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας», Καρδαμίτσας, Αθήνα 2007 (c1919), σελ. 7
«...[τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία] ο Μοντεσκιέ και ο Γίββων, τη θεωρούν ακόμη συνέχεια και παρακμή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Από κάποια ασυναίσθητη επίδραση μιας προαιώνιας μνησικακίας, από κάποια σκοτεινή ανάμνηση θρησκευτικών παθών που έχουν ξεχαστεί, εξακολουθούμε να κρίνουμε τους Έλληνες του Μεσαίωνα όπως τους έκριναν οι σταυροφόροι, που δεν τους καταλάβαιναν, και οι πάπες, που τους αφόριζαν. Κατά τον ίδιο τρόπο, και η βυζαντινή τέχνη εξακολουθεί να θεωρείται, δυστυχώς πολύ συχνά, τέχνη στατική —πρόθυμα την ονομάζουν «ιερατική»—, που δεν είχε τη δύναμη να ανανεωθεί και που, κάτω από τη στενή επίβλεψη της Εκκλησίας, περιόρισε τη χιλιετή της προσπάθεια στο να επαναλαμβάνει αόριστα τις δημιουργίες ορισμένων ιδιοφυών καλλιτεχνών. Στην πραγματικότητα, το Βυζάντιο ήταν κάτι τελείως διαφορετικό».

Παράθεση #9
Τωμαδάκης Νικόλαος, «Κλεις της Βυζαντινής Φιλολογίας», 4η έκδ., Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1993, σελ. 77
«Λήγοντος του ΙΗ΄ αι., ανεβίωσε το πνεύμα του ψευδοκλασσικισμού υπό τύπον θαυμασμού προς τον αρχαίον κόσμον, επιστροφής προς τας μορφάς αυτού. Αι εγκυκλοπαιδικαί και διαφωτιστικαί ιδέαι, η πρακτική επίδρασις της γαλλικής επαναστάσεως, διασπείρασαι τα συνθήματα της ελευθερίας ανά την Ευρώπην, έστρεψαν τους λογίους προς τον αρχαίον φιλελευθερισμόν, εδημιούργησαν δε πνεύμα αντιπάθειας προς το περίβλημα του αυταρχισμού με το οποίον έβλεπον τον μεσαιωνικόν κόσμον οι άνθρωποι του ΙΗ΄ αι., ως ο Gibbon».

Παράθεση #10
«Γκίμπον, Έντουαρντ», εγκυκλοπαίδεια «Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα», τόμ. 18, εκδ. Πάπυρος, Αθήνα 2004-2005
«Ο Γκίμπον προσέδωσε μια πρόσθετη ενότητα στην εξιστόρηση του θεωρώντας την ως απαρέγκλιτη παρακμή από τα ιδεώδη εκείνα της πολιτικής και περισσότερο ακόμη, της πνευματικής ελευθερίας που είχε συναντήσει στην κλασική λογοτεχνία.... 

Οσοδήποτε όμως καλά κι αν ταίριαζε η αντίληψη αυτή με την ιστορία του Δυτικού Ρωμαϊκού Κράτους, αποτελεί το σοβαρότερο μειονέκτημα του δεύτερου μέρους της ιστορίας του Γκίμπον που τον παρέσυρε σε καταφανείς αντιφάσεις. Υποστήριζε, λ.χ. ότι τη μακραίωνη ιστορία του Ανατολικού Ρωμαϊκού Κράτους, δηλ. του Βυζαντίου, χαρακτήριζε μια συνεχής παρακμή, μολονότι επί 1.000 χρόνια η Κωνσταντινούπολη στάθηκε το προπύργιο της Ανατολικής Ευρώπης. 
Το γεγονός είναι ότι ο Γκίμπον όχι μόνο δεν συμπαθούσε τον βυζαντινό πολιτισμό αλλά δεν ήταν και εξοικειωμένος αρκετά με τις ελληνικές πηγές όσο με τις λατινικές, ούτε είχε πρόσβαση στο πλούσιο υλικό άλλων γλωσσών που συγκέντρωσαν εν τω μεταξύ οι μελετητές, με αποτέλεσμα να υπάρχουν σοβαρές παραλείψεις στην εξιστόρησή του καθώς και μη ικανοποιητικές συγκεφαλαιώσεις... Τίθεται όμως περαιτέρω το ερώτημα κατά πόσον οι αλλαγές που πραγματοποιήθηκαν θα πρέπει να θεωρηθούν ως προοδευτικές ή οπισθοδρομικές. 
Γράφοντας ως «φιλόσοφος» των μέσων του 18ου αιώνα, ο Γκίμπον είδε την ιστορική πορεία ως οπισθοδρόμηση.... 
Η νεώτερη ιστορική γνώση έχει σημειώσει, στον τομέα που απασχόλησε τον Γκίμπον, σημαντική πρόοδο με την ανάπτυξη της οικονομικής και κοινωνικής ιστορίας, καθώς και της ιστορίας των θεσμών. Η μελέτη των νομισμάτων, των επιγραφών και γενικά η αρχαιολογία προσέφεραν σημαντικά στην έρευνα αυτή. Ιδιαίτερα κυρίως, η επιστημονική εξέταση των φιλολογικών πηγών, που εφαρμόζεται πολύ συστηματικά σήμερα, ήταν άγνωστη στον Γκίμπον».

Παράθεση #11

Χρήστου Παναγιώτης, «Οι Περιπέτειες των Εθνικών Ονομάτων των Ελλήνων», 4η έκδ., Κυρομάνος, Θεσσαλονίκη 1993 (c1960), σελ. 99-100
«Οι Αγγλοσάξονες ιστορικοί για πολύν καιρό ενέμειναν στην συνήθεια να τονίζουν το ρωμαϊκό στοιχείο της αυτοκρατορίας, κατά ένα τρόπο μάλιστα ιδιαιτέρως υποτιμητικό, σύμφωνα με την τάση που εκπροσωπείται από τον Ed. Gibbon, ο οποίος και με τον τίτλο του επτατόμου συγγράμματός του «Η παρακμή και η πτώσις της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας», αλλά πολύ περισσότερο με την έκθεσί του, παρουσιάζει το μεσαιωνικό ελληνικό κράτος σαν είδος σκωληκοειδούς αποφύσεως της ένδοξης ρωμαϊκής αυτοκρατορίας».

Παράθεση #12

Λήμμα «Βυζάντιον», «Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια», εκδ. Πυρσός, Αθήνα 1927- 1934, τόμ. 7, σελ. 842β
«Η Ιστορία του επιφανούς Άγγλου ιστορικού Εδουάρδου Γίββωνος, ένεκα της στρεβλής αρχικής αντιλήψεως και του φιλοπαίγμονος και υπερκριτικού ύφους του συγγραφέως, συνετέλεσεν εις την διάδοσιν της κακής φήμης περί του Βυζαντίου…. '

Η θαυμασία ιστορική διορατικότης του Γίββωνος τον έκαμε να γράψη πολλάς σελίδας εγκωμιαστικάς του βυζαντινού Ελληνισμού, το εκ φύσεως όμως δηκτικόν αυτού πνεύμα έκλινεν εις το να ευρίσκη και εις τας αρετάς ακόμη μεμπτέας όψεις, το δε χείριστον είναι ότι η συγγραφική δεξιότης αυτού συνετέλεσεν εις το να διαδοθούν αι ειρωνικαί κρίσεις του».

Παράθεση #13

Χριστοφιλοπούλου Αικατερίνη, «Αι Βάσεις του Βυζαντινού Πολιτεύματος», ΕΕΦΣΠΑ, περίοδος Β', τόμ. ΚΒ', 1971-1972, σελ. 201
«Η πνευματική ηγεσία της Ευρώπης του ΙΗ΄ αιώνος περιφρονεί το Βυζάντιον, διότι το θεωρεί εστερημένον υψηλού φρονήματος και φιλελευθέρου πνεύματος, ξένον προς τας δημοκρατικός αντιλήψεις. Εις αυτό βλέπει μόνον μίαν αλληλουχίαν στάσεων, δολοπλοκιών και δολοφονιών ή εν σύνολον τυραννουμένων ανθρώπων, μετά των υπηρετούντων τον δυνάστην των. Δια την διαμόρφωσιν και διάδοσιν αυτών των αντιλήψεων σημαντική υπήρξεν η ευθύνη και του άγγλου ιστορικού Εδουάρδου Γίββωνος, του οποίου το έργον «Ιστορία της παρακμής και της πτώσεως της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας» είχεν ευρυτάτην απήχησιν. Το πόνημα του γλαφυρού ιστορικού, παρά τον τίτλον του, περιλαμβάνει την ιστορίαν της βυζαντινής αυτοκρατορίας. Ανεξαρτήτως της αντιρρήσεως, πώς είναι δυνατόν παρακμή να διαρκή ένδεκα αιώνας, όσοι μεσολαβούν από της Ιδρύσεως της Κωνσταντινουπόλεως (324) μέχρι της πτώσεως της βασιλευούσης (1453), είναι φανερόν ότι ο συγγραφεύς δεν επεχείρησε να κατανόηση το Βυζάντιον εντός των ιστορικών του πλαισίων, ούτε αντελήφθη την συμβολήν του».

Παράθεση #14
Μεταλληνός Δ. Γεώργιος, «Πηγές Εκκλησιαστικής Ιστορίας», Αρμός, Αθήνα 1989, σελ. 34-35
«Κλασικό παράδειγμα ο άγγλος ιστορικός Edward Gibbon (1737-1794). Είδε με το πρίσμα του Διαφωτισμού (φιλελευθεροφροσύνη-θρησκευτικός σκεπτικισμός) την ιστορία του Βυζαντίου/Ρωμανίας και το απέρριπτε, πριν ακόμη το μελετήσει. Στο γνωστό έργο του… βλέπει μια συνεχιζόμενη πορεία καταπτώσεως στο Βυζάντιο και τίποτε άλλο. Μπορούμε στην περίπτωση αυτή να μιλούμε για τα «γυαλιά» του Ιστορικού, το πρίσμα μέσα από το οποίο «βλέπει» την ιστορία.... 

Δεν μπορεί όμως φυσικά να στηριχθεί στην ωραιότητα του ύφους και η επιστημονική του άξια. Η τελευταία έχει αρκετά ξεπεραστεί και εκεί ακόμη, όπου ισχύει η τάση του Γίββωνος στη θεώρηση του Βυζαντίου/Ρωμανίας. Είναι όμως έργο, που στο σύνολο του δεν μπορεί να αγνοηθεί, κυρίως λόγω της κριτικής του δύναμης και της προσπάθειας ερμηνείας. Συνιστά όμως χαρακτηριστική απόδειξη για το πόσο ζημιώνει την επιστήμη της ιστορίας η επικράτηση οποιασδήποτε «τάσης» (Tendenz) στην προσπάθεια κατανόησης και ερμηνείας του ιστορικού γίγνεσθαι».

Παράθεση #15

UNESCO, Ιστορία της Ανθρωπότητας, τόμ. 12, «Η Θεμελίωση των Νεώτερων Χρόνων 1300-1775», εκδ. Χ. Τεγόπουλου-Ν. Νίκας & ΣΙΑ Ο.Ε., Αθήνα 1970, σελ. 4137
«…αφηγήθηκε την ιστορία της αυτοκρατορίας… με πνεύμα κάθε άλλο παρά φιλικό προς τον θρίαμβο του χριστιανισμού στη Δύση... Θεωρούσε ότι η τέχνη μπορούσε να αναπτυχθεί ουσιαστικά ανεξάρτητα από τη ζωή ή τις πεποιθήσεις των καλλιτεχνών, και ότι η τέχνη της Ελλάδας ήταν γι' αυτόν κάτι το πολύ ανώτερο από τη χριστιανική τέχνη του Μεσαίωνα και της Αναγεννήσεως. 
Έτσι μαζί με τον σύγχρονό του Βολτέρο, ο Γίββων και ο Βίνκελμαν, ο καθένας με τον τρόπο του, μετέτρεψαν την ιστορία σε όπλα επίθεσης εναντίον των παραδοσιακών χριστιανικών προτιμήσεων».

Κυριακή 20 Μαΐου 2018

Πρώτη Οικουμενική Σύνοδος της Νίκαιας

Λίγα γράμματα έμαθε ο άγιος Σπυρίδωνας
Τούτο, όμως, δεν τον εμπόδισε από του να προσέλθει και να λάβει μέρος στην Α' Οικουμενική Σύνοδο που συνεκάλεσε ο Μέγας Κωνσταντίνος τα 325 μ.Χ., για να αποστομώσει και καθαιρέσει τον Άρειο. 
Ο τρομερός αυτός αιρετικός, όπως ξέρουμε, δίδασκε ότι ο Χριστός δεν είναι Θεός, αλλά δημιούργημα και πλάσμα του Θεού. Κι η αιρετική του αυτή διδασκαλία είχε προκαλέσει αληθινό σάλο κι είχε συνταράξει ολόκληρη τη Χριστιανική Εκκλησία.
Στη σύνοδο αυτή από τη μια μεριά είχε παραταχθεί ο Άρειος με τους ικανούς ρήτορες και οπαδούς του επισκόπους. 
Κι ήταν αυτοί ο Νικομήδειας Ευσέβιος, ο Νικαίας Θεαγένης και ο Χαλκηδόνος Μακάριος. 
Μαζί μ' αυτούς, με την άδεια του Βασιλιά, προσήλθαν και παρεκάθισαν στη σύνοδο και αρκετοί φιλόσοφοι ομοϊδεάτες του Αρείου και υπερασπιστές του. Ανάμεσα σ' αυτούς ξεχώριζε κι ένας Έλληνας φιλόσοφος, ο Ευλόγιος, που στη διαλεκτική τέχνη, την ευστροφία του λόγου και τα σοφίσματα εθεωρείτο ανίκητος.
Στην παράταξη των ορθοδόξων είχαν συγκεντρωθεί 317 σεβάσμιοι αρχιερείς και κληρικοί. 
Μεταξύ αυτών διακρίνονταν, οι άγιοι Νικόλαος και Αλέξανδρος, ιερέας ακόμη, ο επίσκοπος Αντιοχείας Ευστάθιος, ο Παφνούτιος από τη Θηβαΐδα, ο Μέγας Αθανάσιος, διάκονος τότε της Αλεξανδρινής Εκκλησίας, ο επίσκοπος Τριμυθούντος Σπυρίδων και άλλοι πολλοί. 
Ο τελευταίος φυσικά δεν διακρινόταν για τη μόρφωση του. Διακρινόταν, όμως, για την απλότητα και την ταπείνωση του. 
Ήταν ένα δοχείο ακένωτο από ουράνιους θησαυρούς. 
Ήταν ένα κατοικητήριο του Αγίου Πνεύματος. Από τη στιγμή που μπήκε στην αίθουσα της συνόδου η καρδιά του κτυπούσε δυνατά και με βαθιά πίστη προσευχόταν νοερά να φωτίσει, ο Θεός, ώστε στο τέλος να λάμψει η αλήθεια.
«Πάτερ, δόξασόν σου τον Υιόν», έλεγε κι επαναλάμβανε με δάκρυα στα μάτια. Η αγάπη του στον λατρευτό μας Σωτήρα Χριστό του φλόγιζε όλο το κορμί και τον γέμιζε με ακαταμάχητη δύναμη.
Στη συζήτηση, που είχε ανάψει ο τρομερός Άρειος με τη φιλοσοφική του μόρφωση, την πανουργία και την ευγλωττία του, αλλά και τους οπαδούς του ρήτορες, που τον ενίσχυαν αφάνταστα, πετούσε κυριολεκτικά κεραυνούς ενάντια στην αλήθεια και την Εκκλησία του Χριστού. 
Οι ώρες περνούσαν, χωρίς ένα θετικό αποτέλεσμα. Κάποια στιγμή μάλιστα ένας από τους πιο δεινούς ρήτορες του Αρείου, ο Έλληνας σοφός Ευλόγιος είχε προβάλει τέτοια επιχειρήματα και με τόση μαεστρία που είχε νομισθεί ότι το δίκαιο βρισκόταν με το μέρος τους. 
Οι υπερασπιστές της χριστιανικής αλήθειας, κι αυτός ο Μ. Αθανάσιος, σώπασαν. Νεκρική σιγή είχε απλωθεί για μερικά δευτερόλεπτα στη μεγάλη αίθουσα της συνόδου. Εκείνη την ώρα σηκώθηκε από τη θέση του ο άγιος μας και ζήτησε να μιλήσει. Αργά προχωρεί προς το βήμα. 
Οι οπαδοί του αιρεσιάρχη χαμογέλασαν, σαν τον είδαν. Οι άλλοι πατέρες στενοχωρήθηκαν. Γνώριζαν πώς ο άγιος ήταν αγνός κι ενάρετος. Ήταν όμως, κι ο άνθρωπος ο απλοϊκός, με τα λίγα γράμματα και χωρίς αυτό που λέμε κατά κόσμο σοφία και γνώση. Πώς θα μπορούσε λοιπόν ο ταπεινός βοσκός να τα βγάλει πέρα μ' ένα ρήτορα σοφό και διεστραμμένο; 
Γι' αυτό στενοχωρήθηκαν και μερικοί αγωνιζόντουσαν να τον εμποδίσουν να ομιλήσει. Φοβόντουσαν μήπως ο τραχύς κι αδιάντροπος ρήτορας ζητήσει να τον εκθέσει και να τον γελοιοποιήσει. 
Ο Σπυρίδωνας, όμως, επέμενε. 
Κι ο Βασιλιάς έδωκε τον λόγο.
Σιγή και πάλι νεκρική απλώθηκε στην αίθουσα. 
Οι φίλοι του Αρείου με δυσκολία συγκρατούν την περιφρόνηση τους, ενώ οι πατέρες με αισθήματα σεβασμού μα και απορίας κοιτούν τον γέροντα. 
Κάποια στιγμή ο μέγας Σπυρίδων διακόπτοντας τη σιωπή στρέφεται προς τον φιλόσοφο και με φωνή σταθερή αρχίζει να του λέγει τούτα τα λόγια:
-Άκουε, σοφέ. Ένας είναι ο Θεός. Αυτός με τον Λόγο Του και το Πνεύμα Του δημιούργησε όλο τον κόσμο. Και αυτά που βλέπουμε, μα κι εκείνα που δεν βλέπουμε. Αυτός έπλασε και το θαυμαστό κι υπέροχο δημιούργημα, τον άνθρωπο. Αυτός ο Λόγος του Θεού είναι Υιός του Θεού αληθής και ομοούσιος με τον Πατέρα. Για την ιδική μας σωτηρία, πιστεύουμε ότι ο Υιός του Θεού έγινε και άνθρωπος και γεννήθηκε από μία κόρη, την Παρθένο Μαρία. Μεγάλωσε σαν άνθρωπος εκεί στη Ναζαρέτ, δίδαξε επί τρία χρόνια κι ύστερα σταυρώθηκε και τάφηκε σαν άνθρωπος. Έπειτα αναστήθηκε σαν Θεός μετά τρεις μέρες και συνανέστησε κι εμάς και μας χαρίζει άφθαρτη και αιώνια ζωή. 
Ο Λόγος του Θεού, αφού παρέμεινε στη γη μετά την Ανάσταση Του επί σαράντα ημέρες, αναλήφθηκε ύστερα στον Ουρανό από όπου κι έστειλε στη γη μετά δέκα μέρες το Πανάγιο Πνεύμα το οποίο από τότε παραμένει στην Εκκλησία. Ο Λόγος του Θεού πιστεύουμε ακόμη, πώς θα ξανάρθει κάποια μέρα για να κρίνει τον κόσμο όλο. Ημείς δε, θα αναστηθούμε και θα παρουσιαστούμε μπροστά Του, για να απολογηθούμε σ' Αυτόν για όλα τα έργα, τα λόγια και τα ενθυμήματα μας.
-Ο Λόγος του Θεού, ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός είναι ομοούσιος με τον Πατέρα, Σύνθρονος, Ομότιμος και Ομόδοξος. 
Ένας είναι ο Θεός. Τρία Πρόσωπα όμως, τρεις Υποστάσεις, Πατήρ, Υιός και Άγιο Πνεύμα. Τα τρία αυτά Πρόσωπα, ο ένας Θεός, η μία Ουσία είναι για τον νου του ανθρώπου κάτι το άρρητο και ακατάληπτο. 
Όπως είναι αδύνατο να βάλει κανείς όλα τα νερά της θάλασσας σ' ένα ποτήρι, έτσι είναι αδύνατο και το πεπερασμένο μυαλό του ανθρώπου να χωρέσει και να κατανοήσει το άπειρο της Θεότητος. Για να δώσω όμως μια εξήγηση των λόγων μου, ας με συγχωρήσει ο Πανάγαθος που θα χρησιμοποιήσω αυτό το χειροπιαστό παράδειγμα. 
Τότε ο άγιος έβαλε το αριστερό χέρι στην τσέπη του κι έβγαλε ένα κεραμίδι και δείχνοντας το, έκαμε με το δεξί του το σημείο του σταυρού κι είπε:
— «Εις το όνομα του Πατρός».
Κι έσφιξε το κεραμίδι. Οι πατέρες που παρακολουθούν τη σκηνή, συγκλονίζονται κυριολεκτικά. Γιατί με τις λέξεις του αγίου, η φωτιά με την οποία ψήθηκε το κεραμίδι ανέβηκε πάνω.
- «Και του Υιού»,
Πρόσθεσε. Τότε το νερό με το οποίο ζυμώθηκε το ξερό κεραμίδι, έτρεξε κάτω.
— «Και του Αγίου Πνεύματος».
Συμπλήρωσε ο πρακτικός και θεοφώτιστος διδάσκαλος. Το χώμα έμεινε στο χέρι του.
- Αδελφοί και πατέρες μου, συνέχισε ο θαυματουργός. Όπως το κεραμίδι αποτελεί ένα πράγμα μιας ουσίας και μιας φύσεως, αλλά είναι τρισύνθετο - φωτιά, νερό, χώμα — έτσι κι ο Άγιος Θεός. 
Αν και δεν πρέπει να παρομοιάσουμε την Άκτιστο και Υπερούσια αυτή Φύση με κτιστό και φθαρτό δημιούργημα, εν τούτοις για να κάνουμε τα ακατάληπτα καταληπτά, - ας μας συγχωρήσει το άπειρο έλεος Του - λέμε και τονίζουμε:
- Ο Θεός είναι ένας κατά την ουσία και τη φύση. 
Αλλά κατά τα πρόσωπα ή τις υποστάσεις είναι Τριαδικός: Πατήρ, Υιός και Άγιο Πνεύμα.

Τα λόγια του αγίου κατέπληξαν τους παριστάμενους. Η αίθουσα αντήχησε από τις δοξολογίες προς τον Θεό και τις επευφημίες των Πατέρων. «Τις Θεός μέγας ως ο Θεός ημών. Συ ει ο Θεός ο ποιών θαυμάσια μόνος». (Ψαλμ. ος', 14-15)
Ψάλλουν και δοξολογούν τον Κύριο. Ο Άρειος κι οι οπαδοί του καταντροπιάστηκαν πραγματικά. Ο φιλόσοφος ταπεινωμένος αναγνωρίζει κι ομολογεί φανερά την ήττα του:
-Τα λόγια σου με έπεισαν, άγιε γέροντα, και το θαύμα με βεβαίωσε, ότι έχεις δίκαιο. Πιστεύω τώρα. Πιστεύω με όλη τη δύναμη της ψυχής μου, ότι ο Ιησούς Χριστός είναι Υιός του Θεού, Θεός αληθινός κι Αυτός, ομοούσιος με τον Πατέρα.
Δάκρυα χαράς έτρεξαν από τα μάτια όλων και πρώτα-πρώτα από τα μάτια του φιλοσόφου, που έσπευσε να δεχθεί το βάπτισμα και να γίνει χριστιανός.
Γράφει ο Κωνσταντίνος ο Πορφυρογέννητος για την παρουσία του Αγίου Γέροντος στην σύνοδο της Νίκαιας:

Ὅτι παρῆν ἐν τῇ κατὰ τὴν Νίκαιαν συνόδῳ Ἕλλην καὶ αὐτὸς παρὰ πάντων θαυμαζόμενος, ὥστε μεγάλην ἀκρόασιν ἐκ τῆς συμβολῆς γενέσθαι, πλήθους ἐπισυντρέχοντος.
Οὐδὲ γὰρ οἷοί τε ἦσαν οἱ ἐπίσκοποι τὸν φιλόσοφόν τε καὶ ῥήτορα περιτρέψαι διαλεγόμενον, διότι πᾶσι τοῖς ἐπαγομένοις ῥᾷστα προσεφέρετο, ἐπιλύων εὐφυῶς τὰ προτεινόμενα καὶ δίκην ἐγχέλυος ἀκατάσχετος εὑρισκόμενος καὶ μηδενὶ λόγῳ κρατούμενος.
Ἐν οἷς γὰρ ἐδόκει συνέχεσθαι, διολισθαίνων ἐπικρατεστέρως ἀντεφέρετο τῇ τῶν νοημάτων δεινότητι καὶ ῥημάτων εὐγλωττίᾳ καὶ στωμυλίᾳ.
Ἀλλ' ἵνα δείξῃ ὁ Θεός, ὅτι οὐκ ἐν λόγῳ ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν ἀλλ' ἐν δυνάμει, ὁ ἅγιος Σπυρίδων ἰδιώτης ὢν τῷ λόγῳ σφόδρα αἰτεῖται χώραν αὐτῷ διαλέξεως ἐπιδοθῆναι πρὸς τὸν φιλόσοφον.
Οἱ δὲ πατέρες τὸ ἁπλοῦν καὶ ἰδιωτικὸν τοῦ ἀνδρὸς εἰδότες ἐκώλυον αὐτόν, μή ποτε παρὰ τοῖς μοχθηροῖς καταγελασθῶσιν.
Τοῦ δὲ μὴ ἀνεχομένου, πρόσεισι τῷ ἀνδρὶ καί φησιν "ἐν ὀνόματι Ἰησοῦ Χριστοῦ ἄκουσον, ὦ φιλόσοφε, τὰ τῆς ἀληθείας δόγματα."
Ὁ δὲ πρὸς αὐτὸν ἔφη "ἐὰν εἴποις."
Κἀκεῖνος εἶπεν "γίνωσκε, ὅτι ὁ Θεὸς εἷς ἐστιν ὁ τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν δημιουργήσας, ὁ καὶ τὸν ἄνθρωπον ἐκ γῆς διαπλάσας καὶ τὰ ὁρατὰ πάντα καὶ τὰ ἀόρατα, τῷ λόγῳ αὐτοῦ καὶ τῷ πνεύματι συστησάμενος.
Τοῦτον οὖν τὸν λόγον ἡμεῖς υἱὸν θεοῦ εἰδότες προσκυνοῦμεν, πιστεύοντες διὰ τὴν ἡμετέραν σωτηρίαν ἐπ' ἐσχάτων ἐκ τῆς παρθένου τεχθῆναι καὶ διὰ σταυροῦ καὶ θανάτου καὶ ἀναστάσεως αὐτὸν ἐλευθερωκέναι τὸ γένος τῶν ἀνθρώπων, ὃν καὶ ἐλπίζομεν ἐλθόντα πάλιν κρῖναι πάντας ἐν δικαιοσύνῃ.
Πιστεύεις τούτοις, ὦ φιλόσοφε;"Ὁ δὲ ὡς ἄν τις πεῖραν λόγων μηδεπώποτε ἔχων εἰς τὴν ἀντίθεσιν ἀπηνεώθη καὶ ὡς κωφὸς καὶ ἄλαλος ἀποσιωπήσας τοῦτο μόνον ἐφθέγξατο, ὅτι "κἀμοὶ ταῦτα οὕτως ἔχειν δοκεῖ."
Καὶ ὁ γέρων φησίν "οὐκοῦν ἀναστὰς ἀκολούθει μοι πρὸς τὴν ἐκκλησίαν καὶ λήψῃ τὸ σημεῖον τῆς πίστεως ταύτης."
Ὁ δὲ φιλόσοφος ἐπιστραφεὶς λέγει τοῖς μαθηταῖς αὐτοῦ "ἀκούσατε, ὦ ἄνδρες, ἕως ὅτε λόγων ἐποιούμην σπουδήν, λόγους ἀντετίθουν πρὸς τὰ προσφερόμενα καὶ τέχνῃ τοῦ λέγειν ἀνέτρεπον.
Ὅτε δὲ ἀντὶ λόγων δύναμίς τις ἐξῆλθεν ἐκ τοῦ στόματος τοῦδε τοῦ γέροντος, οὐκ ἴσχυσαν οἱ λόγοι τῇ δυνάμει ἀντιτάξασθαι· οὐδὲ γὰρ οἷός τέ ἐστιν ἄνθρωπος ἀντιτάξασθαι θεῷ.
διά τοι τοῦτο εἴ τις ὑμῶν δύναται συνιέναι, ὡς κἀγὼ νενόηκα, πιστεύει εἰς Χριστὸν καὶ ἀκολουθείτω σὺν ἐμοὶ τῷ γέροντι τούτῳ, ἐν ᾧ ἐλάλησεν ὁ Θεός."
Καὶ οὕτως ὁ φιλόσοφος ἐβαπτίσθη.
Η αλήθεια για μια ακόμη φορά θριάμβευσε. Και επεβλήθη «ουκ εν πειθοίς ανθρωπίνης σοφίας λόγοις, αλλ' εν αποδείξει Πνεύματος και δυνάμεως» (Α' Κορ. 2', 4). Δηλαδή όχι με συναρπαστικά λόγια ανθρώπινης σοφίας, αλλά με απόδειξη θείας δυνάμεως, που με το θαύμα που έγινε επιβεβαίωσε τη διδασκαλία. Να ποιος ήταν ο άγιος μας. Φλογερός, ζηλωτής στην πίστη, θεοφώτιστος.

Τρίτη 15 Μαΐου 2018

Είσαι έγκυος, ανήλικη και σε πιέζουν να το σκοτώσεις;
Ζήτα βοήθεια!

«Μην το κάνεις. Είναι το παιδί σου, το μωρό σου. Σε λίγους μήνες θα το έχεις στην αγκαλιά σου και θα είσαι ο πιο ευτυχισμένος άνθρωπος του κόσμου!»

Γράφει ο Θεόδωρος Ι. Ρηγινιώτης - Θεολόγος
Αυτό το κείμενο απευθύνεται σε ανήλικες κοπέλες ή ενήλικες, που εξαρτώνται ακόμα από την οικογένεια των γονιών τους, οι οποίες εγκυμονούν και θέλουν να γεννήσουν το μωρό τους, αλλά η οικογένειά τους τις πιέζει ή και τις εκβιάζει να το σκοτώσουν χωρίς να το αφήσουν να γεννηθεί, κάνοντας έκτρωση.
Σε κοπέλες ή γυναίκες που οι ίδιες θέλουν να κάνουν έκτρωση και να μην επιτρέψουν στο μωρό που έχουν μέσα τους να γεννηθεί, έχω να πω κάτι άλλο:

«Μην το κάνεις. Είναι το παιδί σου, το μωρό σου. Σε λίγους μήνες θα το έχεις στην αγκαλιά σου και θα είσαι ο πιο ευτυχισμένος άνθρωπος του κόσμου!

Αυτό που έχεις μέσα σου είναι άνθρωπος, ιερός και απαραβίαστος. Δεν σου ανήκει. Δεν είναι μέρος του σώματός σου, αλλά μία άλλη ανθρώπινη ύπαρξη, που τη φιλοξενείς, και σε χρειάζεται. Είσαι η μητέρα του και χρειάζεται την αγάπη σου. Μην το δολοφονήσεις.

Αν έχεις δυσκολίες για να το γεννήσεις, ζήτα βοήθεια από τους τόσους φορείς και θεσμούς αγάπης, αλληλεγγύης και κοινωνικής πρόνοιας. 
Δύο τέτοιοι φορείς είναι η Εκκλησία και ο Σύλλογος Προστασίας Αγέννητου Παιδιού «Η Αγκαλιά».
Σε ικετεύω: αγάπησέ το, μην το σκοτώνεις!

Αν όμως είσαι έγκυος, είτε ανήλικη είτε ενήλικη και οι άνθρωποι από τους οποίους εξαρτάσαι, σε πιέζουν να το βγάλεις, σε παρακαλώ, άκουσέ με. Με πόνο και αγάπη στην καρδιά μου, έχω να σου πω τούτα:

1) Μην υποχωρήσεις! Είναι το παιδάκι σου. 
Δεν έχει κανείς, μα κανείς, το δικαίωμα να σε υποχρεώσει να το σκοτώσεις! Όποιος κι αν το προσπαθεί αυτό, δεν σε αγαπάει! Ίσως νομίζει ότι σε αγαπάει, αλλά στην πραγματικότητα σε βασανίζει, σε καταστρέφει και καταδιώκει το παιδάκι σου, όπως ο Ηρώδης κάποτε, χωρίς έλεος, έσφαξε τα μωρά της Βηθλεέμ.

2) Ζήτα βοήθεια. 
Ο πρώτος, όπου σου προτείνω να μιλήσεις, είναι ο ιερέας της ενορίας σου (ακόμα κι αν δεν τον γνωρίζεις) ή του χωριού σου ή ένας άλλος ιερέας που γνωρίζεις και εμπιστεύεσαι. 
Μίλησέ του μέσα από μυστήριο της εξομολόγησης, που θα σε βοηθήσει να κάνεις μια καινούργια αρχή στη ζωή σου. 
Πες του τα όλα και ζήτησε τη βοήθειά του και φυσικά τη βοήθεια του Χριστού και της Παναγίας, που και το δικό Της παιδί, όταν το γέννησε, προσπάθησε να το σκοτώσει ο άσπλαχνος βασιλιάς Ηρώδης, όπως γράφω πιο πάνω.

3) Η Εκκλησία ίσως δεν είναι αρκετή για να προστατεύσει εσένα και το αγέννητο παιδί σου, γιατί εκείνοι που το καταδιώκουν ίσως χρησιμοποιήσουν τον νόμο και απειλήσουν με δικηγόρους και εισαγγελείς. Ιδίως αν είσαι ανήλικη, ίσως η Εκκλησία δεν κατοχυρώνεται από το νόμο να σε προστατεύσει από τους γονείς σου.
Πήγαινε λοιπόν, σε παρακαλώ, στους φορείς για τις κακοποιημένες γυναίκες και τα κακοποιημένα παιδιά. Ζήτα τη βοήθειά τους.
Κι εσύ είσαι κακοποιημένη και μάλιστα με τον χειρότερο τρόπο: σε καταπιέζουν για να επιτρέψεις να μπει μέσα στο σώμα σου χειρουργικό μαχαίρι ή καυστικό οξύ και να σκοτώσει, μέσα στη μήτρα σου (την πηγή της ζωής), το ίδιο σου το παιδί! Υπάρχει πιο ανελέητη και απάνθρωπη κακοποίηση απ’ αυτήν;

Υπάρχει τηλεφωνική Γραμμή SOS, με το νούμερο τηλεφώνου 15900. Αλλά και στην πόλη όπου ζεις, σίγουρα υπάρχει γραφείο βοήθειας κακοποιημένων γυναικών και παιδιών. Ρώτα στο ΚΕΠ.

4) Αυτοί οι φορείς ίσως δεν έχουν δει ξανά γυναίκα που να τους ζητήσει βοήθεια για τέτοιο λόγο. Ίσως ξαφνιαστούν ή βρεθούν σε αμηχανία και δηλώσουν ότι δεν μπορούν να σε βοηθήσουν. Σου συνιστώ να επιμείνεις. 
Αν, όμως, τελικά σου κλείσουν την πόρτα (ελπίζω ότι δε θα συμβεί αυτό και ότι θα καταλάβουν αμέσως ότι πρέπει να σε βοηθήσουν), σου συνιστώ να απευθυνθείς σε δικηγόρο και να τον ρωτήσεις αν μπορεί εκείνος να σε βοηθήσει, ή να βοηθήσει τον φορέα που σου συμπαραστέκεται, είτε είναι η Εκκλησία είτε κάποιο γραφείο για κακοποιημένες γυναίκες και παιδιά.

5) Αν όλα αυτά δεν έχουν αποτέλεσμα και αν οι δικοί σου είναι αμετάπειστοι και ανυποχώρητοι, ένα έχω να σου πω: ΦΥΓΕ ΜΑΚΡΙΑ από τους ανθρώπους που σε καταδιώκουν για να σκοτώσουν το παιδί σου, όπως θα έφευγες αν σε βίαζαν! 4Κι αυτό που σου κάνουν τώρα, βιασμός είναι και μάλιστα από τους χειρότερους.

Βρες ένα έμπιστο φιλικό πρόσωπο και πάρε τη βοήθειά του για να φύγεις, να εξαφανιστείς προσωρινά και να επιστρέψεις αφού θα έχεις πια γεννήσει το παιδάκι σου. Ο νόμος δεν τους επιτρέπει να το σκοτώσουν αφού γεννηθεί! Μάλιστα, είμαι βέβαιος πως τότε, που θα το δουν με τα μάτια τους, θα το αγαπήσουν και θα το αγκαλιάσουν!...
Πρόσεξε μόνο, να μην πέσεις σε παγίδα και εμπιστευτείς άτομα που θα σε ξεγελάσουν και θα σε εκμεταλλευτούν. Όλα είναι πιθανά δυστυχώς και πρέπει να προσέχεις κάθε στιγμή.
Με αυτά, δεν εννοώ να μισείς τους δικούς σου. Σε παρακαλώ να τους αγαπάς και να τους συγχωρείς, και να προσεύχεσαι στον Θεό γι’ αυτούς. Όμως αυτή τη στιγμή, επείγει να προστατευτείς από το λανθασμένο «ενδιαφέρον» που νομίζουν πως έχουν για σένα.
Ίσως κάποιος μου κάνει μήνυση που σε παρακινώ να φύγεις απ’ το σπίτι σου. Δεν πειράζει. Στο δικαστήριο, με τη βοήθεια της Παναγίας, θα κάνω αυτό που κάνω και τώρα: θα υποστηρίξω τη ζωή, εσένα και το αγέννητο μωρό σου!
Εύχομαι σύντομα να κρατάς στην αγκαλιά σου το παιδάκι σου και, με τη βοήθεια της αγάπης σου, να γίνει καλός άνθρωπος και καλός χριστιανός (όπως πιστεύω πως είναι ο δρόμος της αληθινής ευτυχίας).

Αν είσαι γονιός ή «σύντροφος»
Στους γονείς και τους κηδεμόνες, αλλά και τους συζύγους ή «συντρόφους», που πιέζουν τις γυναίκες να σκοτώσουν το μωρό τους, έχω να πω τούτα:
Μην είσαι κτήνος! Είναι φόνος. 
Δε θα γλιτώσεις ποτέ από μια τόσο σκληρή, απάνθρωπη και ανελέητη πράξη. Ο,τι κι αν προσφέρεις μετά σε αυτή την κοπέλα, που θα την έχεις πείσει να σκοτώσει το μωράκι της, ποτέ, ούτε η ίδια, ούτε ο Θεός, ούτε κανείς λογικός άνθρωπος δεν θα πιστέψει ότι «την αγαπάς»!

Αν στ’ αλήθεια την αγαπάς, βοήθησέ την να το γεννήσει και να το μεγαλώσει σωστά, με στοργή και αγάπη. Μην γελιέσαι: τίποτα στη ζωή της δεν είναι τόσο σημαντικό, που ν’ αξίζει να σκοτώσει το ίδιο της το παιδί! 
Αυτό το παιδί δεν θα την εμποδίσει από τίποτα στη ζωή της, όπως ποτέ τα παιδιά δεν εμπόδισαν τις άξιες και σωστές μανάδες τους να κάνουν μεγάλα, σοφά και όμορφα πράγματα, και για τις ίδιες, και για τα παιδιά τους και για τον κόσμο ολόκληρο.

Αν όμως την πιέσεις να το σκοτώσει, την τραυματίζεις ανεπανόρθωτα. Δεν θα το ξεπεράσει ποτέ, να το ξέρεις. Δε θα χαρεί ποτέ αληθινά. Και θα το βρεις μπροστά σου. Αν όχι τώρα, όταν θα συναντήσεις τον Χριστό στον ουρανό, άσχετα αν νομίζεις ότι πιστεύεις ή «δεν πιστεύεις» σ’ Αυτόν.

Υπάρχουν και κάτι τύποι, που ενώ ο αγαπημένος της κόρης τους θέλει το παιδάκι και ζητά σε γάμο την κοπέλα, εκείνοι τον διώχνουν και εκβιάζουν εκείνη να σκοτώσει το μωρό της! Δεν πιστεύω να είσαι κι εσύ απ’ αυτούς, γιατί αυτοί οι άνθρωποι, όσο ψηλά στην κοινωνία κι αν στέκονται, είναι εγκληματίες και σίγουρα τους αξίζει να πάνε φυλακή. Δεν αγαπούν το παιδί τους. Το μισούν!...

Αν είσαι σύζυγος ή «σύντροφος», τότε αυτό το μωράκι είναι και δικό σου παιδί. Τι θηρίο πρέπει να είναι κάποιος για να θέλει να σκοτώσει το παιδί του; Τι θηρίο πρέπει να είναι για να θέλει να υποχρεώσει τη σύζυγό του να σκοτώσει το παιδί τους;
Αλλά μήπως είναι παιδί κάποιου άλλου; Μήπως η γυναίκα σου έκανε ένα λάθος και το παιδί έχει βιολογικό πατέρα κάποιον άλλο;
Όχι, μην ξεγελάς τον εαυτό σου: δεν έχεις δικαίωμα να ζητήσεις τη δολοφονία του. Το καλύτερο: δώσε συγχώρεση και αγάπησέ το σαν δικό σου. Είναι δύσκολο, αλλά αυτό είναι το χρέος σου. 
Αν αναρωτιέσαι, εγώ αυτό θα έκανα.
Αν είσαι χριστιανός, με καταλαβαίνεις. Αν όχι, ζήτα διαζύγιο, αν θέλεις, αλλά μη ζητάς από αυτή τη μάνα να ξεπαστρέψει το παιδί της, έναν άνθρωπο.
Αγνότητα και αγάπη
Ας ξεκαθαρίσουμε κάτι ακόμα: οι άγιοι διδάσκαλοι του χριστιανισμού, με αγάπη και σοφία, ζητούν από τους ανθρώπους να μην έχουν σεξουαλικές σχέσεις παρά μόνο με τον ή τη σύζυγό τους και κάθε τέτοια σχέση να μην παρακινείται μόνο από σεξουαλικό πόθο, αλλά από αληθινή αγάπη και να συνοδεύεται με μόνιμη δέσμευση, δηλαδή γάμο. 
Τους ζητούν επίσης να είναι πάντα έτοιμοι να δεχτούν τον καρπό αυτής της αγάπης και της σεξουαλικότητας, το μεγαλύτερο δώρο του Θεού, τα παιδιά –όσα κι αν είναι. Θα τα μεγαλώσουν, αρκεί να τα αγαπάνε πολύ και να τα φέρουν κοντά στην πηγή κάθε καλοσύνης, τον Θεό. Αυτοί που τους λένε πως δεν θα τα κάνουν ευτυχισμένα αν δεν έχουν να τους προσφέρουν πολλά χρήματα, λένε ψέματα.
Δυστυχώς, η εποχή μας, εδώ και περισσότερο από μισό αιώνα, είναι εποχή απομόνωσης του ανθρώπου, καταστροφής της οικογένειας, καταστροφής του γάμου, συκοφάντησης της αγνότητας, προπαγάνδας υπέρ της ασυγκράτητης σεξουαλικής μανίας. 
Γι’ αυτό, χρειάζεται προσοχή.
Όλα αυτά, αν και πρέπει να τα λαμβάνουμε σοβαρά υπόψιν, όμως τα αφήνουμε πίσω αν έχει ήδη συμβεί η εγκυμοσύνη. Τότε, δεν κρίνουμε, μόνο αγαπάμε και βοηθάμε. Και βοήθεια στην έγκυο δεν είναι να την ωθήσουμε σε παιδοκτονία, αλλά να τη στηρίξουμε να κυοφορήσει, να γεννήσει και να μεγαλώσει το μωρό της.

Κλείνω με ένα υστερόγραφο: 
κείμενα σαν αυτό, ταιριάζει να γράφονται για τις γυναίκες από βάρβαρες, απολίτιστες χώρες ή από τις περιοχές των τζιχαντιστών, όπου τις μεταχειρίζονται σαν σκυλιά. 
Το ότι είναι ανάγκη να τα γράφουμε αυτά εδώ, στην ευρωπαϊκή (και «χριστιανική») Ελλάδα, φανερώνει πως, μόλις πέσουν οι μάσκες της ανθρωπιάς και του πολιτισμού μας, δεν είμαστε λιγότερο εγωιστές, σκληροί και απάνθρωποι από τους τζιχαντιστές. 
Οι πρόγονοί μας, αν και φτωχοί και σχεδόν αγράμματοι, ήξεραν πως η έγκυος και το αγέννητο παιδί της είναι πρόσωπα ιερά και πως είναι φρικτή αμαρτία και έγκλημα η έκτρωση. 
Εμείς, με πιστωτικές κάρτες, iphones και selfies, δεν έχουμε καταφέρει ακόμα να βρούμε την ανθρωπιά μας.

Τετάρτη 2 Μαΐου 2018

Η Αγάπη: Το Αληθινό «σωματίδιο του Θεού»!

Ο άνθρωπος πάντα αναζητά. Ποτέ δεν αρκέστηκε στην εφήμερη γνώση, αλλά διαρκώς άνοιγε πανιά για νέους κόσμους, μακρινούς, άγνωστους. 
Κατά τον Αριστοτέλη «Πάντες άνθρωποι φύσει ορέγονται του ειδέναι». 
Στην Εκκλησία λέμε ότι ο άνθρωπος είναι «εικόνα Θεού», και όπως ο Θεός είναι άπειρος και ατέλεστος έτσι απροσμέτρητη είναι η περιπέτεια του ανθρώπου να απαντήσει στα εναγώνια ερωτήματα για το «ποιος είμαι; από πού έρχομαι; πού πηγαίνω;». 
Γι΄ αυτό και η επιστήμη θεωρήθηκε ένα μεγάλο δώρο του Θεού στην ανθρωπότητα, καρπός των δυνατοτήτων που ο Δημιουργός έδωσε στον άνθρωπο για να αναπτύξει. 
Ο Θεός εμφύσησε στον άνθρωπο τη δημιουργική πνοή Του, τον προίκισε με σκέψη, με τη δίψα της δημιουργίας, με την ικανότητα των ανακαλύψεων και εφαρμογών. 

Το 1954 ιδρύθηκε ο ευρωπαϊκός οργανισμός υπο-ατομικής έρευνας CERN (Conseil Européen pour la Recherche Nucléaire). Το 1981, και μετά από μερικά χρόνια σχεδιασμού και κατασκευής, έγιναν οι πρώτες συγκρούσεις αδρονίων στον επιταχυντή SPS του CERN στα γαλλο-ελβετικά σύνορα, επιχειρώντας να δώσουν οι επιστήμονες ικανοποιητικές απαντήσεις γύρω από τη φύση του κόσμου και τις πρώτες στιγμές του σύμπαντος αμέσως μετά τη δημιουργία του.

Στο εργαστήριο οι επιστήμονες χρησιμοποιούν μικρά κομμάτια ύλης (σωματίδια) τα οποία συγκρούονται μεταξύ τους σχεδόν με την ταχύτητα του φωτός. Ανάλογα με τον τύπο των σωματιδίων και την ταχύτητα τους, είναι δυνατό να δημιουργηθούν συνθήκες στο εργαστήριο παρόμοιες με εκείνες κατά τις πρώτες στιγμές του σύμπαντος. Κάπως έτσι διερευνώνται οι συνθήκες του πρώιμου σύμπαντος, μελετώντας τα θραύσματα των συγκρούσεων ανάμεσα στα σωματίδια, για να επαληθεύσουν ή να διαψεύσουν κάποιες θεωρίες που ήδη υπάρχουν.

Ακόμα, οι επιστήμονες δημιουργούν στο εργαστήριο τις συνθήκες υπό τις οποίες πολύ σπάνια σωματίδια μπορούν να υπάρξουν. Τέτοια σωματίδια πιθανώς υπήρχαν κατά τη διάρκεια της εξέλιξης του σύμπαντος και έπαιξαν το δικό τους ρόλο στη διαμόρφωση του σημερινού κόσμου. Για παράδειγμα το σωματίδιο του Higgs (που καλείται επίσης μποζόνιο του Higgs).

Σύμφωνα με τη θεωρία του καθηγητή Peter Higgs (την πρωτοδημοσίευσε τον Οκτώβριο του 1964), τα σωματίδια αποκτούν μάζα εξ’ αιτίας της αλληλεπίδρασης τους με ένα ξεχωριστό σωματίδιο, που ονομάστηκε «σωματίδιο του Ηiggs». Εάν τα σωματίδια έχουν μάζα, μπορούν να συνδυαστούν σε ομάδες και να σχηματίσουν ύλη έτσι όπως τη γνωρίζουμε σήμερα. 
Η ενδεχόμενη ανακάλυψη του «σωματιδίου του Ηiggs» θα σήμαινε ότι η θεωρία του καθηγητή Higgs είναι σωστή. Και έτσι για πρώτη φορά θα μάθουμε πώς τα σωματίδια απέκτησαν τη μάζα τους και συνδυάστηκαν (με πολύπλοκους τρόπους) στο σημερινό μας κόσμο.

Οι επιστήμονες ονόμασαν το υπό αναζήτηση σωματίδιο του Ηiggs «καταραμένο σωματίδιο» (Goddamn particle), καθώς ήταν τόσο «καταραμένα δύσκολο να το ανακαλύψουν». 
Το 1993 ο νομπελίστας φυσικός Leon Max Lederman, στο βιβλίο που έγραψε μαζί με τον καθηγητή Dick Teresi και με τον υπότιτλο:  «Εάν το σύμπαν είναι η απάντηση, ποιά είναι η ερώτηση;», έδωσε στο «σωματίδιο του Ηiggs» το παρατσούκλι «σωματίδιο του Θεού», καθώς οι εκδότες του βιβλίου αρνήθηκαν να το τυπώσουν με το όνομα «καταραμένο σωματίδιο». 
Ο Lederman εξήγησε αργότερα πως αφ΄ ενός μεν η ονομασία «καταραμένο σωματίδιο» είναι ένας ακατάλληλος και μάλλον αισχρός όρος, που προσβάλλει και δυσαρεστεί, και αφ΄ ετέρου πως το σωματίδιο αυτό είναι τόσο κεντρικό και κρίσιμο στο να κατανοήσουμε τελικώς τη δομή της ύλης, η οποία είναι άπιαστη μέχρι σήμερα, που θα μπορούσαμε να το αποκαλέσουμε «σωματίδιο του Θεού».

Το πρωί της Τετάρτης 4 Ιουλίου 2012, το κέντρο ερευνών CERN ανακοίνωσε από τη Γενεύη ότι η προσπάθεια για τον εντοπισμό του «σωματιδίου Higgs» φτάνει προς το τέλος της, λέγοντας πως ανακάλυψαν ένα σωματίδιο συμβατό με το «σωματίδιο Higgs». 
Το σωματίδιο αυτό ζει μόνο για ένα χιλιοστό του δισεκατομμυριοστού του δισεκατομμυριοστού του δευτερολέπτου! 
Μένει πλέον να αποδειχθεί τελειωτικά αν το νέο σωματίδιο είναι όντως το πολυπόθητο «μποζόνιο Higgs», αλλά η ανακάλυψη θεωρείται δεδομένη από τους περισσότερους επιστήμονες. 
Λίγο αργότερα, ο ίδιος ο Peter Higgs, 83 χρονών σήμερα, από το μικρόφωνο του CERN και φανερά συγκινημένος δήλωνε ότι δεν πίστευε ποτέ πως η ανακάλυψη αυτή θα συνέβαινε στη διάρκεια της ζωής του, ενώ ζήτησε από την οικογένειά του να βάλει στο ψυγείο τη σαμπάνια, εννοώντας πως υπάρχουν ακόμα πολλά και σημαντικά βήματα που πρέπει να γίνουν. 
Άλλωστε αρκετοί επιστήμονες ισχυρίζονται ότι «το μποζόνιο του Higgs ανοίγει τον δρόμο για να κατανοήσουμε περίπου το 4% του σύμπαντος».

Πάντως, ο όρος «σωματίδιο του Θεού» ή πολύ περισσότερο ο όρος «σωματίδιο θεός» είναι μάλλον ανεπιτυχής. 
Ο ίδιος ο καθηγητής Higgs έχει δημόσια αποκαλέσει τον όρο «ενοχλητικό», καθώς η κακή χρήση του δυσαρεστεί και πολύ περισσότερο μπερδεύει τους ανθρώπους. Είναι ένας όρος παραπλανητικός, λένε οι φυσικοί, οι οποίοι δεν τον επικροτούν, καθώς δημιουργεί σύγχυση γύρω από την πραγματική φύση των ερευνών τους. 
Πολλοί φυσικοί θεωρούν πως και το σωματίδιο αυτό ανήκει στη δημιουργία του Θεού, όπως κάθετι που υπάρχει τριγύρω μας. Ενώ όλοι οι φυσικοί –είτε πιστεύουν στον Θεό είτε όχι- ομολογούν ότι ένα σωματίδιο είναι μέρος της φύσης και όχι θεός, τουλάχιστον όχι περισσότερο από όσο θα μπορούσε να είναι «θεός» ο ήλιος ή μία πέτρα. 
Αλήθεια, πόσο αφελές είναι να πιστεύουμε ότι η Εκκλησία «φοβάται» την ανακάλυψη του «σωματιδίου Higgs»! 
Όσο αφελές είναι να φοβόμαστε τις «συγκρούσεις» μεταξύ επιστήμης και θεολογίας. 
Ο L. Pasteur συνήθιζε να λέει: «Η ολίγη επιστήμη μάς απομακρύνει από τον Θεό, η αληθινή επιστήμη μάς πλησιάζει κοντά Του». 
Η Εκκλησία ευλογεί την επιστήμη, όταν εκείνη σέβεται τον άνθρωπο και δεν τον συνθλίβει. Στις Γραφές διαβάζουμε ότι «Κύριος έκτισεν ιατρικήν και πάσαν επιστήμην». 
Οι μεγάλοι Πατέρες και Άγιοι της ορθόδοξης παράδοσής μας ήσαν πανεπιστήμονες. Το έργο του Μεγάλου Βασιλείου «εις την Εξαήμερον», ένας υπομνηματισμός στα πρώτα κεφάλαια της Γένεσης, αποτελεί σήμερα πολύτιμο εντρύφημα για αστρονόμους, γεωλόγους, ιατρούς και άλλους επιστήμονες. 
Η διδασκαλία του Αγίου Γρηγορίου Νύσσης περί δημιουργίας του κόσμου, τον 4ο αι. μ.Χ., θεωρείται ότι αποτελεί πρόγονο της θεωρίας της «μεγάλης έκρηξης» (Big-Bang), την οποία όμως ερμηνεύει μέσα από την ενέργεια του Θεού. Ο κατάλογος θα μπορούσε να είναι ατελείωτος. 
Η επιστήμη προσπαθεί να δώσει μία ερμηνεία για τη δημιουργία και τη σύσταση του κόσμου –αν και πολλοί εκπρόσωποί της το θεωρούν αυτό μία εξαιρετικά επικίνδυνη έκφραση! Η ορθόδοξη θεολογία –και αυτή ακριβώς είναι η δική της αποστολή- διακηρύσσει ότι εκείνο που έχει μεγάλη σημασία είναι ποιός δημιούργησε τον κόσμο και τον άνθρωπο. Όπως πολύ σωστά έχει επισημανθεί, η επιστήμη απαντά στο πώς, η θεολογία απαντά στο Ποιός!

Ο Μητροπολίτης Ναυπάκτου κ. Ιερόθεος σημειώνει πολύ χαρακτηριστικά: 
«Η επιστήμη προχωρεί σε διάφορες ανακαλύψεις οι οποίες πρέπει να ωφελούν και να μη βλάπτουν τους ανθρώπους, και η ορθόδοξη θεολογία δίνει απαντήσεις στις πνευματικές αναζητήσεις του ανθρώπου και στο πώς θα αποκτήσει ανιδιοτελή αγάπη προς τον Θεό και τους συνανθρώπους του, σε μια εποχή μάλιστα που όχι μόνον κηρύσσεται «ο θάνατος του Θεού», αλλά και «ο θάνατος του πλησίον». Τελικά, όσες ανακαλύψεις και αν κάνει η επιστήμη, ο άνθρωπος πεινά και διψά για τον προσωπικό Θεό, για ανιδιοτελή αγάπη, εσωτερική ειρήνη και ελευθερία, για πληρότητα πνευματική, θέλει να μάθει τί υπάρχει πέρα από την κτίση, τί γίνεται μετά το θάνατο, τί είναι η αιώνια ζωή κ.ά.»

Η Εκκλησία μάς λέει πως ο Θεός δημιούργησε τον κόσμο από αγάπη. Πως η θεϊκή αγάπη είναι εκστατική, δημιουργική. Ο Θεός δεν είναι ιδέα ούτε ύλη, είναι Πρόσωπο, είναι αγάπη. Με το λόγο Του, που είναι η άκτιστη ενέργειά Του, δημιουργεί κτιστά όντα. «Τίποτε δεν ανάγκασε τον Θεό να δημιουργήσει. Κίνητρο του Θεού για δημιουργία είναι η αγάπη του. Αντί να πούμε ότι δημιούργησε το σύμπαν από το μηδέν, θα ‘πρεπε να πούμε ότι το δημιούργησε από τον ίδιο τον εαυτό Του, που είναι αγάπη. Η δημιουργία δεν είναι τόσο μια πράξη της ελεύθερης θέλησής Του, όσο της ελεύθερης αγάπης Του.» (Μητροπ. Κάλλιστος Ware, Ο ορθόδοξος δρόμος). 
Ο Θεός ευτυχώς δεν είναι μηχανικός ή τεχνίτης ή εργολάβος. Ο Θεός είναι πρωτίστως Πατέρας! Γι΄ αυτό και ο κόσμος είναι το ξεχείλισμα της αγάπης Του, για τον οποίο νοιάζεται. Και ο άνθρωπος είναι η κορωνίδα της δημιουργίας, που καλείται, σε μια διαρκή κίνηση χαράς και ευγνωμοσύνης προς τον Δημιουργό, να συμπαρασύρει την κτίση προς την ατέλεστη τελειότητα. 

Από όλα τα παραπάνω μπορούμε αβίαστα να συμπεράνουμε πως η αγάπη είναι το αληθινό «σωματίδιο» του Θεού. Κάθετι –και κυρίως η ζωή μας- αποκτά νόημα και βαθύτερο περιεχόμενο όταν έρχεται σε αλληλεπίδραση με το ξεχωριστό αυτό «σωματίδιο», τη μονάκριβη φανέρωση της θεϊκής «ουσίας», που δικαιώνει αλλά και που ξεπερνά κάθε ανθρώπινη γνώση. 
Καθώς, όπως πολύ απλά μάς βεβαιώνει ο ευαγγελιστής Ιωάννης: ο Θεός αγάπη εστί!

π. Συμεών Βενετσιάνος